Samarqand qishloq xo’jalik instituti qishloq xo’jaligini mexanizatsiyalash va mahsulotlarni qayta ishlash fakulteti «Umumiy texnika fanlari va hayot faoliyati xavfsizligi»

Y u ms h o q k a v s h a r l a r .
Bu kavsharlarning suyuqlanish temperaturasi 400 - 
500
o
C dan oshmaydi. Bularga qzlay, qurg‘oshin, vismut, kadmiy va ular asosida 
olingan qotishmalar kiradi. 
Bu qotishmalar zich kavsharlansa xam uning cho‘zilishga mustaxkamligi 100 Mpa 
ga etadi, xolos. 
2 .
Q a t t i q k a v s h a r l a r
. Bu kavsharlarga suyuqlanish gemperaturasi 450—
5O0
o
S dan ortiq bo‘lgan mis, kumush va ular asosida hosil qilingan qotishmalar 
kiradi. Bu kavsharlar bilan zich choklarni kavsharlashda uning chuzilishiga 
mustahkamligi 500 MPa ga etadi. 
Kattiq kavsharlar suyuqlanish temperaturasining yuqoriligi 
Kavsharlashda foydalaniladigan flyuslar va asboblar 
Yuqorida qayd etilganidek flyuslar kavsharlanuvchi 
metalllarning kavsharlash yuzasidagi oksid pardalarni eritish 
bilan tozalab ularni oksidlanishdan saqlaydi. Flyuslarning 
suyuqlanish temperaturasi va zichligi kavsharlarnikidan past 
bo‘lishi, asosiy metall va kavshar bilan birikmasligi, 
kuymasligi, korroziyaga berilmasligi kerak. 
Flyuslar snfatida xlorid kislotaning suzdagi eritmasidan, 
rux kushilgan xlorid kislota, bura, novshadil, kanifol va 
boshqalardan foydalaniladi. 
Masalan, xlorid kislotaning suvdagi eritmasini tayyorlash 
uchun ko‘zoynak taqib, qo‘lqop taqib extiyotlik bilan 
39 – rasm.
Koviyalar: 
a – bolg‘asimon; b - qirrali 
(toretsli); v - elektr

---

44 
kislotaga ozoz suv quyib turiladi. Kachonki undai bug‘ ajralish tuaganda suv kuyish 
to‘xtatiadi. Bu eritmalan flyus sifatida yumshok va kattnq kavsharlar bilan metallarni 
kasharlashda foydalanish mumkin. Buning uchun metallarning kavsharlanadigan 
joyiga chutka bilan kavshar surkab yuza oksid pardadan tozalanadi, keyin 
kavsharlashnish taxt etib, tirqishiga koviya yurgizib kaashar o‘tkaziladi. 
Rux qo‘shilgan xlorid kislotani tayyorlash uchun xlorid xislotaning suvdagi 50 % li 
eritmasiga uning 1/5 qismi og‘irligicha rux qushilib obdan eritilib, hosil qiliigan 
eritmaga 2— 3 hissa suv kushiladi. 
Kavsharlaщda foydalaniladigan asbob
koviya
deyiladi. Uning konstruksiyasi va 
ulchamlari kavsharlanadigan buyum xarakteriga ko‘ra turlicha bo‘ladi (39- rasm). 
Masalan, yumshoq kavshar bilan kavsharlashda elektr koviyadan, qattiq kavshar 
bilan kavsharlashda benzin va gaz alangasnda qizdiriladigan mis koviyaan 
foydalaniladi.