Samarqand qishloq xo’jalik instituti qishloq xo’jaligini mexanizatsiyalash va mahsulotlarni qayta ishlash fakulteti «Umumiy texnika fanlari va hayot faoliyati xavfsizligi»

Nuqsonlarning oldini olish tadbirlari 
Yuqoridegi ma’lumotlardan ma’lumki, choklarda uchraydigan nuqsonlarga asosan 
zagotovkalarni payvandlashda belgilangan texnologik talablarning tug‘ri bajarilmasligi, 
payvandlash yuzalarining yaxshi tayyormasligi, elektrod va payvandlash simlarining 
zarur markalaridan tug‘ri foydalanmaslik, payvandlash usuli va rejimlarini tug‘ri 
belgilamaslik, ishchi malakasining etishmasligi va boiqalar sabab bo‘ladi. SHuning 
uchun payvand konstruksiyalarini loyihalashda, choklarni hosil qilish texnologiyasini 
belgilashda yuqorida qayd etilgan nuqsonlarning oldini olish choralarini ko‘rish katta 
ahamiyatga ega. Bularga suyuqlantirib qo‘yiladigan metall xilining hajmi, choklarning 
soni, chok uzunligi va kesim xarakteri, choklarni simmetrik ravishda g‘osil qilish va 
boshqalar kiradi. Ma’lumki, sifatli chok hosil qilishda ayrim metallarnn 
payvandlashdan oldin ularnn ma’lum temperaturagacha qizdirish, payvandlangach, 
yumshatish yoki normallash tadbirlari ko‘rilishi lozim. Shukingdek, amalda ularning 
deformatsiyalanishini kamaytirish maqsadida payvandlashga qadar teskari tomonga 
deformatsiyalab payvandlash, chokni hosil kilishda belgilangan tartib saqlash bilan 
deformatsiyani muvozanatlashtirish, maxsus moslamalarga mahkamlab payvandlash 
usullaridan zaruratga kura foydalanish kerak.
Masalan, teskari tomonga deformatsiilab payvandlashdan avval yuz beruvchi 
deformatsiya qiymatiga va yunalishiga ko‘ra zagotovkani teskari tomonga shu 
kiymatda deformatsiilab so‘ngra payvandlash kerak. 

---

46 
Ba’zi hollarda chokni shunday tartibda hosil qilish 
lozimki, 
unda 
avval 
vujudga 
keltirilgan 
chok 
deformatsiyasi muvozanatlasin. 
40- rasm,
a
da noto‘g‘ri payvandlash natijasida 
deformatsiyalangan qushtavr balka kursatilgan. Agar bu 
qushtavrni
1
—
1
—
2 — 2
tartibda emas, balki 
1
—
2
—
1'
—
2'
tartibda chok xosil kilib payvandlanganda 
deformatsiyalanishning oldi olinar edi. 
Uzun choklarni hosil qilishni uchastkani 100 — 200 
mm li bulaklarga bo‘lib, 41-rasmda ko‘rsatilgan tartibda 
bajarish lozim. Bunday tartibda payvandlashda chok 
nisbatan tekis soviydi va qarshi deformatsiyalanish tufayli 
umumiy deformatsiya kamayadi. 
Murakkab shaklli zagotovkalarni maxsus moslamalar 
yordamida 
payvandlagan 
ma’qul. 
Bunda 
payvandlangan zagotovka obdan sovigach, zarur 
bulsa, termik ishlov ham beriladi. 
Zagotovkalarni 
payvandlashda 
qizdirish 
zonasini birmuncha qisqartirish uchun uning fakat 
payvandlanadigan joyi emas, balki dolgan joylari 
xam suvga botiriladi va zagotovka tagiga mis 
plastinka qo‘yib yoki uning kichik kanalchalari orqali suv yuboriladi. Ba’zan chokning 
atrofini nam asbest bilan o‘rab ham payvandlash usullari qo‘llaniladi.