Samarqand qishloq xo’jalik instituti qishloq xo’jaligini mexanizatsiyalash va mahsulotlarni qayta ishlash fakulteti «Umumiy texnika fanlari va hayot faoliyati xavfsizligi»

Kavsharlash texnologiyasi 
Y u m s h o q k a v s h a r d a k a v s h a r l a s h . Kavsharlashdan oldin kavsharlash joylari 
kir, moy va zanglardan egov, shaber, jilvir qog‘oz yoki kislota eritmasi bmlan 
yaxshilab tozalangach, yuzalariga rux bilai to‘yintirtlgan, xlorid ktslotastning suvdagi 
eritmasi chutka bilai surkaladi. Keyin koviyani zarur temperaturagacha kizdirib, uning 
uchidagi oksid pardalar yuqorida qayd etilgai eritma bilai tozalangach, unda kavshar 
olib kavsharla- nuvchi joy zihidan surkab yurgizish bilan u tirqishga tekis
 
o‘tqaziladi. 
Kavsharlangan birikma kavshar kotgandan sung olinadi. 
Qattiq kavsharda kavsharlash. Yuqornda ko‘rilganidek, kavsharlanadigan joylar kir, 
moy va zanglardan tozalangach uzaro moslashtiriladi. Keyin kavsharlanadigan joyga 
flyus, bura sepilib ustiga kavshar quyiladi va uni pechga kiritib, zarur 
temperaturagacha qizdiriladi. Bunda suyuqlangan kavshar zagotovkalar orasiga o‘tib 
ularni biriktiradi. Kavsharlangan zagotovka (buyum) avvaliga kaustik sodaning 
suadagi eritmasida, keyin suvda yuvilib, ququq latta bilan artiladi. 
Nazorat uchun savollar 
1. Metallarni kavsharlash usullarini tushuntiring? 
2. Kavsharlashda foydalaniladigan flyuslar va asboblarini ayting? 
3. Kavsharlash texnologiyasini tushuntiring?
 
15. Mavzu:
Payvand birikmalarda uchraydigan nuqsonlar 
Reja: 
1.
Payvand chokda uchraydngan nuqsonlar 
2.
Nuqsonlarni oldini olish tadbirlari 
3.
Payvand birikmalar sifatini tekshirish 
4.
Payvandlashda xavfsizlik qoidalari 
Payvand chokda uchraydngan nuqsonlar 
Payvand choklarda uchraydigan nuqsonlar (g‘ovaklik, chala hosil qilingan chok, 
darz, rudda va boshqalar) xilma-xildir. Ular odatda tashqi va ichki nuqsonlarga 
ajratiladi. 

---

45 
I . T a s h q i n u q s o n l a r . Bularga chok eni va balandligining chizma talabiga 
javob bermasligi, chalaligi, g‘uddalar, darzlar, deformatsiyalanish og‘ibatida 
geometrik shaklining uzgarishi va boshqalar kiradi. 
2 . I c h k i n u q s o n l a r . Bularga kuzga kurinmaydigan gaz va shlak 
govakliklari, darzlar, chala payvandlangan kamtik joylar va joylar kiradi. 
Ayrim nuqsonlarning hosil bulish sabablari bilan tanishib chiqamiz. 
a) Chok eni va balandligining chizma talabiga mos kelmaelgi. Odatda 
zagotovkalarni payvandlash yuzalari qoniqarli darajada tayyorlanmay moslanmasligi, 
payvandlashda elektrod yoki gorelka va chokbol simning bir tekisda yurgizilmasligi, 
payvandlash rejimlariga rioya qilmaslik natijasida hosnl bo‘ladi; 
b) chok yonida kemtik joy payvandlash tokini oshirib yubornlganlngi yoki gaz 
alangasi haddan tashkari kattalashtirib yuborilganda hosil bo‘ladi; 
v) chala payvandlangan joylar texnologiyaga rioya etmaslik hollarida uchraydn; 
g) g‘uddalar elektrod yoki payvandlash siminnng asosiy metall yuzasi hali etarli 
darajada qizimasdan, suyuqlanib oqishi yoki payvandlash metalining ortnqcha bo‘lishi 
natijasida uchraydi; 
d) govaklarnnng chok vannasi hosil bo‘lishnga kristallana boshlaetganda unda 
erigan gazlarnnng (H
2
,N
2
) to‘'la ajralib chiqishga ulgurmaslngi, elektrod 
qoplamalarining namligi, gaz alangasinnng notug‘ri rostlanganligi, payvandlash 
yuzalarida zang bo‘lishi va boshqalar sabab bo‘ladi; 
e) tob tashlash va darzlar. Metall zagotovkalarni payvandlashda, tez qizib sovishida 
ichki zo‘riqish kuchlanishlari hosil bo‘ladi. Bu kuchlanishlar katta bo‘lishi 
payvandlangan metallning tob tashlashiga va ba’zan darz ketishiga olib keladi. 
Payvandlashda hosil bo‘luvchi bu ichki zo‘rnqish kuchlanishlari qiymati 
zagotovkalarning materialiga, shakliga va ulchamlariga,. payvandlash usullariga, 
chokni xosil kilnsh texnologiyasiga bog‘liq.