Samarqand qishloq xo’jalik instituti “qishloq xo‟jaligi mahsulotlarini tayyorlash, saqlash va qayta ishlashni tashkil etish” kafedrasi

Modal uzunligi
-
tola namunasidagi eng ko‟p uchraydigan tola uzunligidir. 
Shtapel uzunlik
- deganda modal uzunlikdan katta bo‟lgan uzunlik 
guruhlarining o‟rtacha qiymati tushuniladi. 
Tolaning bazasi modal uzunlikka yaqin tolalarning qanchalik ko‟p 
yig‟ilishini xarakterlaydi, ya‟ni olingan paxta tolalarning uzunlik jihatidan tekislik 
darajasini belgilaydi.
Tolaning uzunlik jihatidan tekisligi har xil tipdagi paxta tolalarining modal 
uzunligining bazaga ko‟paytmasi bilan topiladi. Agar tolaning tekislik qiymati 
1000 bo‟lsa, tola uzunlik jihatidan tekis hisoblanadi. 
Tolaning 
buraluvchanligi
- 
tolaning 
buraluvchanligi 
uning 
bir 
millimetrining buralish darajasi bilan aniqlanadi. Buraluvchan tolalardan ip 
yigirilganda ular bir-biri bilan o‟zaro yaxshi birikib, ipning pishiqligi ortadi. 
Mamlakatimizda ekiladigan o‟rta va ingichka tolali g‟o‟za navlarining har 
1 mm da tolasi 10-12 marta buraladi. Ingichka tolali g‟o‟za navlari tolasining 
buraluvchanligi o‟rta tolali g‟o‟zalr tolasiga nisbatan bir necha marta ko‟p bo‟ladi. 
Bajardi 
Rahbar 
Yusupov A 
Siddiqov A 
001.429.011.BMI. 2015 y. 

---

Tola buralishining tola bo‟yiga bir tekisda bo‟lishi katta ahamiyatga ega. Tolaning 
burvluvchanligi pishmagan va yaxshi rivojlanmagan tolalarnikiga qaraganda ziyod 
bo‟ladi.
Tolaning buraluvchanligini namunaga qarab baholash, tolani kattalashtirib 
chizish, lineykada buralgan tolaning uzunligini o‟lchash, kurvimetr yordamida 
uning haqiqiy uzunligini aniqlash yo‟llari bilan aniqlanadi. Uning necha marta 
buralganligini sanash ham mumkin. 
Tolaning pishganligi
- uning sifat ko‟rsatkichlaridan biri bo‟lib, tola 
devorlarida sellyuloza qavatlarining paydo bo‟lish darajasiga qarab aniqlanadi. 
Tolaning pishiqligi tuproq va iqlim sharoitiga, shuningdek, qo‟llaniladigan 
agrotexnik tadbirlarga, ekilgan navga qarab ma‟lum darajada o‟zgaradi.
Tolaning lentasi kengligining uning kanali kengligiga nisbati tolaning 
pishganligini xarakterlaydi. Tolaning pishganligini aniqlash uchun tola maxsus 
mikroskop ostiga qo‟yiladi va tola pishish shkalasiga solishtiriladi. Shkalada 
tolaning pishganligi 0 dan 5 gacha, 0,5 tadan qilib bo‟lib 11 ta gradasiyada 
ko‟rsatiladi.
Shkalada o‟lik tolaning koeffisienti 0,0, o‟ta pishgan tolaniki esa 5,0 deb 
qabul qilingan. Yaxshi rivojlangan tolaning pishganlik koeffisienti 2-2,5 raqami 
bilan ko‟rsatiladi. 
Bajardi 
Rahbar 
Yusupov A 
Siddiqov A