Samarqand qishloq xo’jalik instituti “qishloq xo‟jaligi mahsulotlarini tayyorlash, saqlash va qayta ishlashni tashkil etish” kafedrasi

001.429.011.BMI. 2015 y. 

---

mayda o‟luk deyiladi. urug‟langan urug‟kurtaklarning rivojlanishdan qolishi 
natijasida yirik o‟luk vujudga keladi. 
Mayda va yirik o‟luklarning vujudga kelishi ko‟saklarning g‟o‟za tupida 
joylashishiga, o‟simlikning oziqlanishiga, agrotexnik tadbirlarning o‟z vaqtida va 
sifatli o‟tkazilishiga hamda g‟o‟zaning turli kasalliklar (ayniqsa vilt) bilan 
kasallanishiga bog‟liq. Кo‟pgina hollarda paxta hosilida o‟luk paxta miqdori 
(og‟irligi jihatidan) bir foizdan kamni tashkil qiladi. Umumiy etilgan chigitlarga 
nisbatan dona hisobidagi miqdorda esa bir necha foizdan 20-30 % gacha bo‟lishi 
mumkin. 
O‟luk paxta g‟o‟za hosildorligiga va uning sifatiga salbiy ta‟sir ko‟rsatadi. 
U paxta zavodida o‟tadigan barcha jarayonlarning, ya‟ni paxta tozalashni, 
chigitdan tola ajratib olishni va boshqa jarayonlarni birmuncha qiyinlashtiradi, 
tozalangan tolada qolib ketgan o‟luk paxta yigirish va to‟quv mashinalarining 
normal ishlashiga, gazlamalarning sifatli to‟qilishiga to‟sqinlik qiladi. 
Paxta tolasining texnologik xususiyatliri. 
Paxta tolasini qaytaishlashda va to‟qimachilik sanoatida foydalanishda 
uning texnologik xususiyatlari muhim o‟rinni egallaydi. 
Tolaning texnologik qimmati uning bir qator xususiyatlarining majmuasi 
bo‟lib, ulardan asosiylari geometrik, mexanik va fizik xossalari xisoblanadi. 
Tolaning uzunligi va ko‟ndalang kesim o‟lchamlari uning geometrik 
xossalarini, pishiqligi, elastikligi va boshqa ko‟rsatkichlari mexanik xossalarini, 
issiqlika chidamliligi, nam o‟tkazish va bir qator kimyoviy moddalarga munosabati 
uning fizik-kimyoviy xossalarini bildiradi. 
Paxta tolasining texnologik xususiyatlaridan uning uzunligi, ingichkaligi, 
pishiqligi, buraluvchanligi, elastikligi, uzilish uzunligi, tola chiqishi va tolaning 
pishib etilishi sanoat hamda ishlab chiqarishda katta ahamiyatga ega. Paxta 
tolasining asosiy xossalari undan olinadigan ipning xossalariga bevosita ta‟sir 
qiladi.