Samarqand iqtisodiyot va servis instituti «Xizmatlar ko’rsatish, servis va uni tashkil etish» kafedrasi

Maishiy xizmat tarmoqlaridagi avariyalar

Bunga gaz tarmoqlari, suv saqlagichlar, suv tarmoqlari, kanalizasiyalar, gaz tozalash, biologik tozalash inshootlari kiradi.
Ko’rinishi: inson hayot faoliyatiga va sog’ligiga xavf tug’diruvchi avariyalar, atmosfera, yer usti, yer osti suvlarni zaharlash darajasida namoyon bo’ladi.
Sabablar: oqava suv tizimlaridagi quduqrlarni tiqilib qolishi, kollektorlarni buzilishi, elektr nasoslarni ishdan chiqishi hollarida oqava suvlarni ichimlik suvi bilan birlashishi natijasida kasalliklar paydo bo’lishi.
Chora-tadbirlar: rejaviy-profilaktik ko’rik ta’mirlash ishlarini o’tkazish, xavfsizlik qoidalariga, xizmat muddati talablariga rioya qilish va boshqalar.
Muhofazasi: kommunal xizmat ko’rsatish vazirligi mahalliy hokimiyat vazirligi bilan birgalikda muhandislik tarmoqlarini uzluksiz ish faoliyatini ta’minlash tadbirlarini ishlab chiqish va amalga oshirish.
Yuqorida keltirilgan FVda aholiga yordam berish bo’yicha hatti harakat va faoliyat qoidalari.
Transport, energetika va maishiy tizimlardagi sodir etilgan FV dagi qoidalar:

• 
  bu FV da vahima va sarosimaga tushmaslik;
  
• 
  sodir etilgan FV to’g’risida tez yordam xizmati va ma’muriy organlarga xabar berish va ular kelgunga qadar imkoni boricha qo’l osti qurollaridan foydalanish;
  
• 
  transport halokati va boshqa halokatlar sodir etilganda tibbiy yordam chaqirish va kerak bo’lsa kasalxonaga jo’natish;
  

• 
  transportlarda birinchi tez yordam aptechkasi bo’lishi kerak.
  

Kimyoviy va radiasion xavfli obyektlardagi falokatlar va halokatlarni oldindan taxminlash, baholash, aholini

zararlanishdan ogohlantirish va muhofaza qilish chora-tadbirlari

Kimyoviy radiasiyaviy muhofazasining asosiy vazifasi kimyoviy va radiasiyaviy xavfli inshootdagi halokatlar bilan bog’liq FVlar oldini olishdan iborat.
Radiasion avariyalar talofat o’chog’idagi ishchi, xizmatchilarni va aholini nurlanishiga, bundan tashqari, katta hududlarni yo’l qo’yiladigan me’yorlardan yuqori bo’lgan radiasiyaviy zararlanishiga olib keladi. Ionizasiyalangan nurlanishni to’liq xavfsiz dozalari mavjud emas. Eng mayda nurlanish dozalari ham nurlanganlarda xavfli o’simtalarni paydo bo’lishiga va irsiy kasalliklar yuqtirilgan avlod tug’ilishi xavfini oshiradi.
Ionizasiyalovchi nurlanishni biologik ta’siri olinagn dozaga, nurlanish vaqtiga, nurlanish turiga va organizmni individual xususiyatlariga bog’liq. Bunda somatik somatik-stoxastik va genetik effektlar kuzatilishi mumkin.
Odamni nurlanishi oqibatlarini asosiy effektlari rasm-3.8 da keltirilgan.
Nurlanish oqibatlari₁₃₇

Rasm-3.8. Odamning nurlanish oqibatlari.
Nurlanish dozasi, vaqti va sharoitiga ko’ra odamni nurlanish oqibatlari jadval-3.9 da keltirilgan.
Jadval-3.9

Nurlanish sharoiti	Doza	Effekt