Samarqand iqtisodiyot va servis instituti marketing kafedrasi

2. Global marketingda litsenziyali ishlab chiqarish.

Litsenziyalarning global bozori haqida gapirganda, shuni ta'kidlash kerakki, bu umuman olganda, tovarlarning an'anaviy bozorlariga o'xshaydi, chunki bu, aslida, xaridor va sotuvchi kabi bozor ishtirokchilari o'rtasidagi munosabatlar tizimidir. Bu bozordagi tovarlar - bu ilmiy-texnika yutuqlaridan foydalanish huquqi (bozorda aylanma yagona shaklga ega), ular quyidagilarni ta'minlash xususiyatiga ega: mehnat jarayonlari va ishlab chiqarish vositalarining kuchayishi; ularni sanoat maqsadlarida ishlatishdan qo'shimcha foyda olish. Bu bozor, boshqa tovar bozorlariga qaraganda, universalroq va barcha ishlab chiqarish tarmoqlari bilan jambarchas bog'liqdir. Ammo tarmoq litsenziyalash bozorlari notekis rivojlanmoqda, chunki rivojlanish (o'sish) ning eng yuqori sur'atlari ilm-fanni talab qiladigan sohalarda (kimyo sanoati, raketa-kosmik sanoati, elektronika, mashinasozlik va boshqalar) kuzatilgan.

Jahon savdosining litsenziyalar konsentratsiyasi sanoati rivojlangan deb hisoblangan davlatlarda kuzatilmoqda. Bu davlatlar litsenziyalar sotilishining qariyb 98 foizini va sotib olishning 90 foizini tashkil qiladi. Siyosiy, geografik va iqtisodiy omillarning ta'siri xalqaro litsenziyali savdoning asosiy markazlarining shakllanishiga olib keldi. Bularga AQSh, G'arbiy Yevropa, Yaponiya, Avstraliya, Yangi Zelandiya va rivojlanayotgan davlatlar kiradi.
Litsenziyalangan bozorning tovar massasi quyidagilardan iborat: 1) ixtirolar; 2) foydali modellar; 3) sanoat namunalari; 4) savdo belgilari, 5) nou-xau, kompyuter dasturlari; 6) ma'lumotlar bazasi; 7) integral mikrosxemalar topologiyasi va boshqalar.
Ko'plab boshqa tashkilotlar (ham davlat, ham jamoat), yirik kompaniyalar va kichik firmalar, tadbirkorlar va xususiy mulkdorlar tomonidan tarqatilgan ko'plab boshqa intellektual mulk ob'yektlari bo'lib, ulardan foydalanish huquqlari ichki va xalqaro bozorda taklif etiladi.


Tovar sifatida litsenziyalarning o'ziga xosligi
Xalqaro litsenziyalovchi birjaning paydo bo'lishining tarixiy yondashuviga ko'ra, u tovar shakliga ega, biroq, litsenziyalanadigan bitimlarning iqtisodiy mazmuni masalasi hal qilinmagan.
Litsenziya muhofaza qilish huquqlarini ro'yxatdan o'tkazish yo'li bilan himoyalangan ixtirolardan foydalanishga berilgan ruxsat yoki huquqdir. U foydali modellar, sanoat namunalari, nou-xau savdo belgilari, shuningdek intellektual mulk bilan bog'liq boshqa ob'yektlar uchun berilishi mumkin. Litsenziyalarning xalqaro savdosi tufayli litsenziat (xaridor) litsenziar (sotuvchi) tomonidan berilgan intellektual mulk ob'yektidan tijorat shartlarida foydalanish huquqini (litsenziya) (xaridor) olishini nazarda tutgan holda, har ikki tomon o'rtasida ixtiyoriy ravishda tijorat operatsiyalari amalga oshiriladi.
Agar biz litsenziyalar savdosining o'ziga xos xususiyatlari haqida gapiradigan bo'lsak, u maxsus mahsulot - ilmiy va texnologik yutuqlarni almashish va har qanday ishlab chiqarish tajribasi va ilmiy-texnikaviy taqsimot sifatida tushuniladigan zamonaviy texnologik almashinuvda faol ishtirok etishdan iborat.
Bozorda taqdim etiladigan boshqa tovarlar singari, litsenziyalangan tovarlar ham o'z qiymatiga ega, ham shunga mos keladigan iste'mol qiymatiga ega, chunki bu tovar faqat shu qiymat tufayli ma'lum maqsadlarda ishlatilishi mumkin bo'lgani uchun sotib olinadi. Agar biz bunday mahsulotning litsenziya sifatida foydalanish qiymati haqida gapiradigan bo'lsak, unda uning foydalanish qiymati, avvalo, o'ziga xos yangilik, uning ixtirochilik darajasi, mehnat jarayonini takomillashtirish va berish qobiliyati bilan belgilanadi. shu munosabat bilan qo'shimcha foyda olish imkoniyati.