Samarqand iqtisodiyot va servis instituti marketing kafedrasi

Marketing axborot tizimi (MAT) korxonaning marketing faoliyatini amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan ma’lumotlarni to‘plash, jamlash va ishlov berishning usullari, uslublari, tashkiliy tadbirlari va texnik vositalarining yig‘indisi, deb ta’riflanadi. MAT korxonani boshqarishdagi axborot tizimining eng muhim tarkibiy qismidir. MATning o‘ziga xos tomoni shundan iboratki, u axborotning ichki va tashqi manbalaridan foydalanib bozor bilan aloqalarning rivojlanishini ta’minlaydi. Marketing axborot tizimining taxminiy modeli 9-chizma keltirilgan.


9-chizma. Marketing axborot tizimining modeli
Tajribalar shuni ko‘rsatadiki, korxonadagi axborot tizimlari turli xil rivojlanish bosqichida bo‘lishi mumkin, shu jumladan:
— ma’lumotlarni hisobga olishning oddiy modeli;
— marketing hisobotlari tizimi;
— turli hisob-kitob modellarini qo‘llashga mo‘ljallangan tizimlar;
— marketingni prognozlash tizimi va hokazo.
Zamonaviy marketingning axborot tizimi quyidagi elementlarni o‘z ichiga oladi:
1. Marketing faoliyatini shakllantirishda korxonaning ichki imkoniyatlaridan samarali foydalanish.
2. Korxonaning bozordagi marketing faoliyatining strategik va operativ qarorlarini ishlab chiqish uchun tashki sharoitlarning rivojlanishi haqidagi axborot.
3. O‘ziga xos harakterdagi qo‘shimcha ma’lumotlarni olish maqsadida korxonada o‘tkaziladigan maxsus marketing tadqiqotlari natijalari haqidagi axborot.
4. Marketing axborotiga ishlov berish tizimi (ma’lumotlarni yig‘ish, ularni tahlil qilish va prognozlash uchun zamonaviy axborot texnologiyalaridan foydalangan holda).


3. Marketing axborot tizimining qismlari va ularning tavsifnomasi.
Marketing axborot tizimining tarkibiy qismlari bo’lgan bu tizimlarni batafsil ko’rib chiqamiz. Ichki hisobot tizimi.Har bir firmaning joriy sotuv ko’rsatkichlari, xarajatlar miqdori, moddiy zahiralar miqdori, naqd pul harakati, debitorlik va kreditorlik qarzlari to’g’risidagi ma’lumotlar aks ettiriluvchi ichki hisoboti mavjud. Kompyuterlardan foydalanish firmalarga barcha bo’linmalarni axborot xizmati bilan ta’minlash mumkin bo’lganajoyib ichki hisobot tizimlarini yaratish imkonini berdi.
To’plangan ma’lumotlar markali tovarlar bo’yicha boshqaruvchilarga reklamagaajratiluvchi mablag’lar hajmi, reklama byudjeti hajmi va raqobatchilarning strategic ko’rsatmalari, rag’batlantirish bo’yicha chora-tadbirlar majmuasida reklamaning nisbiy samaradorligi to’g’risida qaror qabul qilishni engillashtiradi. Tashqi marketing axborotini to’plash tizimi. Tashqi joriy marketing axborotini to’plash tizimi rahbariyatni eng so’nggi hodisalar bilan tanishtirishni ta’minlaydi. Bu rahbariyatning tijorat muhitida ro’yberayotgan hodisalar to’g’risidagi kundalik ma’lumotlar olish usullari va manbalari to’plamidir.
Rahbarlar tashqi joriy marketing axborotini kitob, gazeta va maxsus nashretilgan qo’llanmalarni o’qish, mijozlar, ta’minotchilar, distribyuterlar va firmaxodimi bo’lmagan boshqa shaxslar, shuningdek, firmaning boshqaruv xodimlari vaishchilari bilan suhbatlashish orqali to’playdilar. Tashkilotchilik yaxshi yo’lgaqo’yilgan firmalarda to’planayotgan tashqi joriy axborot hajmini oshirish va sifatiniyaxshilash uchun qo’shimcha chora-tadbirlar ko’riladi.