Samarqand iqtisodiyot va servis instituti bektemirov a., Omonov a. A., Xaydarov z. Sh., Niyozov z. D. Tijorat banklari aktiv va passivlarini

 
Taqrizchilar: 
Toshnazarov S.N. –
i.f.d., dosent; 
 
Shermatov A.M. – “Ipak Yoʻli” 
aksionerlik innovatsion 
tijorat banki ―Umar‖ Mintaqaviy filiali bosh hisobchisi. 
 
 
 
 
 
 
 

---

3 
KIRISH 
Respublikamiz bank-moliya tizimini isloh qilish va mustahkamlash boʻyicha 
koʻrilayotgan chora-tadbirlar banklarning kapitallashuv darajasini oshirish, 
iqtisodiyotni kreditlash koʻlamini kengaytirish, koʻrsatilayotgan bank xizmatlari 
turlarini koʻpaytirish va shu bilan birga, mamlakat iqtisodiyotini rivojlantirishda 
bank tizimining rolini oshirishini koʻzda tutilmoqda. 
Bu borada Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyev 2019-yil 
uchun moʻljallangan eng muhim ustuvor vazifalar haqidagi Oliy Majlisga 
Murojaatnomasida «...
Bugungi kunda bank tizimidagi eng asosiy muammo – 
ular kapitalining asosiy qismi, yaʻni, 83 foizi davlatga tegishli ekanidir. Bu, 
oʻz navbatida, bank sektorida sogʻlom raqobatga toʻsiq boʻlib, xizmat 
koʻrsatish sifatiga salbiy taʻsir qilmoqda. 
Hukumat va Markaziy bank xalqaro moliya institutlari koʻmagida 
bank-moliya tizimini rivojlantirish boʻyicha uzoq muddatli strategiya ishlab 
chiqishi lozim.
Bunda bank tizimiga xususiy va xorijiy kapital kirib kelishi hisobidan 
biz davlat banklari ulushini bosqichma-bosqich kamaytirib boramiz. Bu esa 
sohada raqobat muhitini yaxshilashga, tijorat banklari faoliyatini, kreditlash 
sifati va madaniyatini har tomonlama oshirishga xizmat qiladi...»
1
,- 
degan 
dolzarb masalalarni qoʻydi.
 
Bu, oʻz navbatida, tijorat banklari faoliyatidagi holat, 
ularning aktiv va passivlarini qay darajada samarali boshqarilayotganligini 
oʻrganish, tahlil qilish va boshqarish usullarini takomillashtirishni taqozo etadi.
Soha mutaxassisi tijorat banklarining aktiv va passivlarini boshqarish 
usullarini mukammal bilagandagina bank faoliyatini samarali boshqara oladi. Bu 
borada «Tijorat banklari aktiv va passivlarini boshqarish» fani soha mutaxassislari 
uchun dasturulamal vazifasini bajaradi.
―Tijorat banklari aktiv va passivlarini boshqarish‖ fanining asosiy maqsadi – 
tijorat banklari aktiv va passivlarini shakllantirish, samarali boshqarishni tashkil 
1
Ш.Мирзиѐевнинг 2019 йил учун мўлжалланган энг муҳим устувор вазифалар ҳақидаги 
Олий Мажлисга Мурожаатномаси. Т.2019 й.

---

4 
etish, tijorat banklarining aktiv va 
passivlari monandligini (adekvatligini) 
taʻminlash, likvidlilik va rentabellikni boshqarish usullarini tadbiq qilish, tijorat 
banklari aktiv va passivlarini operativ va strategik rejalashtirish, innovatsion 
xizmatlarni tadbiq qilish masalalarini oʻrgatish boʻlib hisoblanadi. 
―Tijorat banklari aktiv va passivlarini boshqarish‖ fanining vazifasi – tijorat 
banklari aktiv va passivlarini boshqarishda depozit siyosati va uni takomillashtirish, 
tijorat banklari aktiv va passivlarini strategik boshqarish va tijorat banklari 
resurslari va ulardan samarali foydalanish yoʻllari, tijorat banklari kapitalini 
boshqarish, qarz majburiyatlarini muomalaga chiqarish, banklararo kredit resurslari 
bozori va passivlarini jalb qilish mexanizmi, tijorat banklari oʻz mablagʻlari va 
ularning tarkibi, jalb qilingan mablagʻlar va ulardan samarali foydalanish, bank 
aktiv va passivlarini boshqarish metodlari, bank aktivlari va passivlarini 
boshqarishning direvativ qurollari, tijorat banklari resurslari bilan bogʻliq risklarni 
boshqarish haqida nazariy-amaliy bilimlarni oʻrgatishdan iborat. 

---

5