Samarqand davlat universiteti isoqjon negmatov ijtimoiy ishning etik

Axloqiy absolyutizm
(lot. absolutus ‒ shartsiz)
axloqiy me’yorlarning faqat 
bitta manbayi borligi haqidagi bayonot bo‘lib, uning ahamiyati umuminsoniy va 
cheksiz deb tan olingan. 
Axloqiy absolyutizm axloqiy masalalarni hal qilishda ishlatilishi mumkin 
bo‘lgan mutlaq me’yorlar mavjudligiga va ularning kontekstidan qat’iy nazar ba’zi 
harakatlar to‘g‘ri yoki noto‘g‘ri ekanligiga ishonchga mos keladi. 
Axloqiy absolyutizm axloqning nisbiyligi (axloqiy nisbiylik) haqidagi 
ta’limotga ziddir. Axloqning nisbiyligi axloqiy haqiqatlar ijtimoiy, madaniy, 
tarixiy yoki shaxsiy kontekstga, shuningdek, vaziyat axloqiga qarab o‘zgarib 
turishi haqidagi ishonchga mos keladi, bu aslida harakat axloqining uning 
kontekstiga bog‘liqligini anglatadi. 
Axloqiy absolyutistlarning fikriga ko‘ra, axloq qonunlari olam 
qonunlarining ajralmas qismi, inson tabiati va Xudoning irodasi yoki xarakteri 
yoki boshqa biron bir asosiy manbadir. Axloqiy absolyutistlar harakatlarni o‘z 
mohiyatiga ko‘ra axloqiy yoki axloqsiz deb bilishadi. Masalan, axloqiy absolyutist 
qullik, urush, diktatura yoki o‘lim jazosi yoki ayollar va bolalarga nisbatan 
zo‘ravonlik, ular paydo bo‘lgan madaniyatning e’tiqodi va maqsadlaridan qat’iy 
nazar, mutlaqo va inkor etilmaydigan axloqsiz narsalar sifatida qarashi mumkin. 
Ba’zi istisnolarda axloqiy absolyutizm, qanday vaziyatlarda bo‘lishidan 
qat’iy nazar, harakatlar axloqiy yoki axloqsiz ekanligiga ishonish bilan cheklanadi. 
Masalan, yolg‘on gapirish har doim axloqsiz harakat sifatida qaraladi, hatto 
yolg‘on boshqa bir yaxshi ish qilish uchun ishlatilgan bo‘lsa ham (masalan, 
hayotni saqlab qolish). Axloqiy absolyutizmning bu nodir shakli axloqiy izchillik 
bilan qarama-qarshi bo‘lishi mumkin ‒ xulq-atvor axloqi harakatning mazmuni 
yoki oqibatlariga bog‘liq. 
Zamonaviy inson huquqlari nazariyasi odatda insoniyat mohiyati va uning 
mohiyati haqidagi fikrlarga asoslangan axloqiy absolyutizm shaklidir. Bunday 
nazariyalardan birini Jon Rols o‘zining Adolat nazariyasida yaratgan
153
.