Samarqand davlat universiteti isoqjon negmatov ijtimoiy ishning etik

Turli 
mamlakatlarning 
ijtimoiy 
ishchining 
etik-professional 
qadriyatlari kodekslarini tadqiq etishda 
birinchi navbatda ijtimoiy xizmat 
ko‘rsatishni ijtimoiy jihatdan chuqur o‘rganish lozim. Izlanishlar natijasi shuni 
ko‘rsatadiki, Buyuk Britaniya va Germaniya singari rivojlangan mamlakatlarda
301
“Ijtimoiy xizmat ko‘rsatish” masalalari huquqiy asoslarga ega bo‘lib, xizmat 
ko‘rsatish texnologiyasi aholini talab va ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan. 
Ushbu mamlakatlarda, ijtimoiy xizmat ko‘rsatish sohasi kasbiy faoliyat sifatida 
huquqiy va axloqiy asoslari yaratilgan bo‘lib
302
, yordam ko‘rsatish texnologiyasi 
fan va texnikaning yutuqlari asosida rivojlanib bormoqda. Bunda iqtisodiy, 
madaniy, siyosiy va ijtimoiy omillarning ta’siri ham sezilarli. AQShda esa 
“Ijtimoiy ish” fan va texnika yutuqlari, maishiy xizmat ko‘rsatish tarmoqlari rivoji 
bilan bog‘liqdir
303
.
 
Ijtimoiy xizmat ko‘rsatish madaniyati-bu insonning muayyan hayot tarzini 
ta’minlash uchun milliy, diniy me’yorlarga amal qilgan holda aniq faoliyat 
doirasida o‘zlashtirilgan xulq namunasidir. Bunda ehtiyojmand inson va ehtiyojni 
qondiruvchi mutaxassis orasidagi aloqadorlik, ularning bir-birlari faoliyatlariga 
ijtimoiy baho berishi yetakchi hisoblanadi. Konfutsiy ta’biri bilan aytganda, 
“Qashshoqlik va past tabaqadan bo‘lmoqlik kishilar nafratlanadigan tushunchadir. 
Lekin noto‘g‘ri yo‘l bilan bundan qutulishga urinilsa, bundan aslo yaxshilik 
chiqmaydi”
304
. 
Ijtimoiy xizmat doirasida amaliy yordam ko‘rsatishni adresli tashkil qilish va 
rivojlantirish hamda ijtimoiy xizmat ko‘rsatish faoliyatining ijtimoiy-pedagogik va 
301
 Lynn R. Learning from a ‘Murri Way’. // British Journal of Social Work, № 31, 2001. -pp. 903-916.; John 
Chandler, Linda Bell, Elisabeth Berg, Jim Barry. Social Work in Movement: Marketisation, Differentiation and 
Managerial Performativity in Sweden and England // International Journal of Social Work and Human Services 
Practice, Vol.3, №3, June 2015.-pp. 109-117.; Жаҳон конституциялари (Жаҳон давлатлари конституциялари 
тўплами, I жилд). / Тузувчилар Тожихонов У., Саидов А. – Тошкент: ИИВ Академияси, 2001. –Б. 375-376.; 
Sonya H. The social work regulation project in Aotearoa New Zealand // Aotearoa New Zealand social work,Vol. 
29, №1, 2017. – pp. 53-64.; Abdulaziz al Brithen Social Work Education in the Arab Countries // The Indian journal 
of social work, Vol.73, Is. 1,January 2012.– pp. 45–56; Soifer S. Social Work: A Profession in Search of a Paradigm 
// TheIndian Journal of Social Work, 60, №1,1999. - pp.35-56.; Hu Jierong Yenching. University and the Early 
Years of Social Work Education in China, China Social Work Research, № 7, 2010. - pp. 193-226. 
302
 Гopішна Н. М. Концептуальні засади навчання соціальних працівників: аналіз зарубіжного досвіду // 
Наукові записки. Серія: Педагогіка, № 2. 2011. – С. 230-235. 
303
Медведева Г.П. Этика социальной работы. -Москва: ВЛАДОС, 2002. - 208 с. 
304
 Конфуций. Суҳбат ва мулоҳазалар. - Тошкент: Янги аср авлоди, 2014. -Б. 40. 

---

229 
amaliy-psixologiya fanlari bilan integrallashuvi zaruriyatini taqozo etmoqda. 
Ijtimoiy xizmat faoliyat sifatida bir nechta turdan iborat ekanligini inobatga 
olsak
305
, buni ijtimoiy xizmatning institutsionallashuv jarayonida namoyon bo‘ladi. 
Paul Force-Emery Mackie “Ijtimoiy ish falsafasi: asosiy boshlang‘ich fikr va 
amaliyot uchun shaxsiy hamda kasbiy atamani shakllantirish” nomli ishida ijtimoiy 
ish falsafasining talqini va uning tuzilishi, ijtimoiy ish xodimining kasbiy 
sifatlarini shakllantirish masalalari, shuningdek, ijtimoiy ishning inson hayotdan 
qoniqishini ta’minlashdagi ahamiyatli jihatlari, mavjud muammolarni o‘rganish va 
samarali bartaraf etishda madaniy me’yorlariga amalga qilish lozimligini 
ko‘rsatadi
306
. Madaniy me’yorlar, yordam oluvchi va yordam ko‘rsatuvchilarning 
munosabat tarzini ta’minlab, ijtimoiy xizmat ko‘rsatish jarayonining mo‘tadil 
kechish uchun xizmat qiladi. 
Ijtimoiy xizmat ko‘rsatish texnologiyalarini takomillashtirish masalalari bir 
qator MDH olimlarining falsafiy yo‘nalishdagi ilmiy ishlarida ham kuzatiladi. 
P.Aytbayeva, N.Markova, N.Musayeva, I.Xarisov, T.Shanin, N.Shmeleva, 
T.Karayev, A.Abduvapova, E.Orozaliyev, T.Kozlova, N.Tarusina
307
va 
boshqalarning ilmiy ishlarini qayd qilish mumkin. Yuqoridagi olim va 
tadqiqotchilarning ilmiy ishlarida, ijtimoiy xizmat ko‘rsatish kasbiy faoliyat 
sifatida takomillashib borilayotganligini ta’kidlash lozim. Ulardan farqli ularoq 
ye.Pristupa esa, assistiv
308
vositalar yordamida harakat qiluvchi yuvenal 
nogironlarga ijtimoiy xizmat ko‘rsatish zararurat ekanligini asoslab, ularning vazn 
og‘irligi bilan harakatlanishlariga ko‘ra yordam ko‘rsatish tartibini ijtimoiy-tibbiy 
jihatdan o‘rganib chiqqan
309
. Xizmat ko‘rsatish texnologiyasini yaratishga 
majmuaviy yondashib, tug‘ma nogiron va orttirilgan nogironlik, boquvchisini