Samarqand davlat universiteti isoqjon negmatov ijtimoiy ishning etik

 
 

---

219 
7-bob. KASBIY AXLOQIY KODEKSLAR: XALQARO TAJRIBA. 
O‘ZBEKISTONDA IJTIMOIY ISHCHINING KASBIY VA AXLOQIY 
KODEKSI YARATILISHI TARIXI 
Reja: 
1. Axloqiy kodekslar taraqqiyotida ijtimoiy ish xodimlarining xalqaro 
va milliy uyushmalarining roli
.
2. O‘zbekistonda ijtimoiy ish rivojlanishining mumtoz va amaliy 
yo‘nalishlari
.
3. Ijtimoiy ish amaliyoti standartlarini rivojlantirish istiqbollari. 
Tayanch so‘z va iboralar:
ijtimoiy ish instituti, institutsionallashuv, 
xalqaro tajriba, xalqaro huquqiy asos, milliy qonunchilik, kasbiy standart va 
qadriyatlar, xalqaro kodekslar.
1. Axloqiy kodekslar taraqqiyotida ijtimoiy ish xodimlarining xalqaro 
va milliy uyushmalarining roli
Ijtimoiy xizmat ko‘rsatish sohasida “axloqiy qadriyatlar”, “axloqiy prin-
siplar”, “o‘zini tutish standartlari” tushunchalarini hayotga joriy etish XX asrning 
30-yillaridan boshlab Yevropaning ko‘plab mintaqalarida faoliyat yuritayotgan 
ijtimoiy xizmat ko‘rsatish muassasalarining xodimlarini amaliyotga tayyorlashda 
foydalanilgan. Jumladan, Belgiya va Norvegiyada 1920-yilda, Italiyada 1928-
yilda, Ispaniyada 1932-yilda, Isroil va Irlandiyada 1934-yilda, Lyuksemburg va 
Portugaliya 1935-yilda, Gretsiya va Daniya 1937-yilda ijtimoiy xizmat turlaridan 
foydalanilgan. Chunki ijtimoiy yordamga muhtoj inson va davlat ijtimoiy siyosati 
o‘rtasidagi munosabatlarda bu qatlamga alohida e’tibor qaratilgan. Ijtimoiy xizmat, 
davlat ijtimoiy siyosatining takomillashuvi Osiyo mamlakatlari, xususan Hindiston 
va Misrda ham amal qila boshlandi. 1936-yilda Hindiston hayotida sanoatning 
keng miqyosda rivojlantirishdan manfaatdor bo‘lgan “Tata” guruhi tashkil etilib, 
ular ishlab chiqarish va ijtimoiy fanlar orasidagi aloqadorlikni ta’minlashga 
alohida e’tibor qaratgan. Misrda esa shu yili birinchi marotaba ijtimoiy xizmat 
xodimlarini tayyorlovchi kurs tashkil etildi
289
. Bunda xodimlarning axloq 
me’yorlari islomiy axloq asosida belgilab qo‘yildi. 
Ijtimoiy xizmat, davlat ijtimoiy siyosatini institutsional tarzda amaliyotga 
tadbiq etilishida muhim omil hisoblanib, bunda aholining muhtoj qismi va davlat 
munosabatlari muvozanatini ta’minlash uchun xizmat qiladi. O‘zbekiston 
Respublikasi Prezidentining PF-5308-sonli “2017-2021-yillarda O‘zbekiston 
Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar 
strategiyasini “Faol tadbirkorlik, innovatsion g‘oyalar va texnologiyalarni qo‘llab-
quvvatlash yili”da amalga oshirishga oid davlat dasturi to‘g‘risida”gi Farmonida, 
“Ijtimoiy sohani rivojlantirish bo‘yicha kompleks tadbirlar, birinchi navbatda, 
fuqarolarni ijtimoiy himoya qilish va sog‘ligini saqlashni kuchaytirish, aholini 
arzon va sifatli dori vositalari bilan ta’minlash, fuqarolarning bandligi va real 
289
 Агапов А.П. История социальной работы. - М. - Берлин: Директ-Медиа, 2015. - С.167-169.-
http://books.google.com 

---

220 
daromadlarini oshirish, arzon ijtimoiy uy-joylar qurilishini kengaytirish, 
nogironligi bo‘lgan shaxslarni har tomonlama qo‘llab-quvvatlash”
290
kabi 
masalalar davlat ijtimoiy siyosatining ustuvor yo‘nalishlari sifatida belgilangan. 
Shu sababli, ijtimoiy xizmat ko‘rsatish amaliyotida axloqiy qadriyatlarni 
tadbiq etilishidan nafaqat fuqarolar, balki jamiyat va davlat ham manfaatdordir. 
“O‘zbekiston davlati o‘z siyosatini ‒ mamlakatda yangicha boshqaruv tizimini 
rivojlantirish va bozor munosabatlariga o‘tishning o‘ziga xos xususiyatlari bilan 
mos ravishda, uning sotsial munosabatlarining negizini tashkil etuvchi guruhlar va 
qatlamlarga alohida e’tibor qaratib, ularning maqsad, manfaatlari hamda 
muammolarini hisobga olgan holda amalga oshirmoqda”
291
. Bu o‘z navbatida 
jamiyatda ijtimoiy birlik hissini shakllantirish uchun amaliy ahamiyat kasb etishi 
bilan birga, innovatsiyalarni qo‘llash masalasiga e’tibor qaratishni taqozo etadi. 
Yuqorida ta’kidlaganimizdek, yigirmanchi asrning dastlabki yillarida 
ijtimoiy ish shakllangan kasb sifatida tushunilmagan. Aniqrog‘i, u o‘z faoliyatlari 
roli va vazifasi bo‘yicha turli qarashlarga ega bo‘lgan uchta turli yo‘nalish 
vakillaridan iborat bo‘lgan.