Samarqand davlat universiteti biologiya fakulteti botanika kafedrasi

 
8. Hujayra tuzilishi. 
O‘simliklarning hujayraviy tuzilishi to‘g‘risidagi birinchi ma’lumot gollandiyalik aka-uka 
(Gans va Zaxarius) Yansenlar tomonidan ixtiro etilgan. (1610) optik (ko‘zgu) mikroskop (yunon. 
mikros-kichik,  mayda;  skopea-ko‘raman)  keyin  boshlagan.  Optik  mikroskop  angliyalik  olim 
Robert Guk tomonidan takomillashtirildi. U o‘zi ixtiro qilgan mikroskopda shivit, shakarqamish 
va  marjon  (buzina)  kabi  o‘simliklarni  poya  po‘kagini  tuzilishini  tekshirib,  ularni  hujayra 
tuzilishiga ega ekanligini aniqlab, «mikrografiya» degan asarini e’lon qildi. Bu asarda hujayrani 
“Sellula” deb ataydi. 
Hamma  tirik  organizmlar  hujayra  tuzilishiga  ko‘ra  ikkita  olamga:  prokariotlar  va 
eukariotlarga bo‘linadi. 
Hujayraning eng muhim belgilaridan biri uning xilma - xilligi va o‘xshashligi hisoblanadi. 
Masalan,  hujayra  protoplasti  (yunon.  protos-birinchi,  plastoz-shakllangan)  murakkab  tuzilishga 
ega  bo‘lib,  uning  takomillanishi  natijasida  bir  qancha  organellalar  yoki  organoidlar  (yadro, 
plastidalar,  mitoxondriy,  ribosoma,  lizosoma  va  boshqalardan)  tashkil  topgan  bo‘ladi. 
Organellalar bir-biridan bajaradigan vazifalari bilan, tuzilishi bilan keskin farq qiladi (1-rasm).