Samarqand davlat universiteti biologiya fakulteti botanika kafedrasi

 
1-rasm. Makkajo‘xori bargining hujayrasi. 
1-xloroplastlar; 2-mag‘iz; 3-mag‘izcha; 4-hujayra qobig‘i; 5-plazmodesmalar;  
6-endoplazmatik tur; 7-kraxmal; 8-mitoxondriyalar. 
 
Odatda  o‘simliklar  uch  xil  qismdan  tashkil  topadi:  hujayra  p  o‘  s  t  i  –  u  uglevodli 
birikmalardan  tuzilgan  bo‘lib,  hujayra  sirtini  qoplaydi;  p  r  o  t  o  p  l  a  s  t  –  hujayraning  eng 
muhim  tirik  qismi  bo‘lib,  hujayra  po‘sti  devorlari  atrofida  joylashadi;  va  nihoyat  hujayra 
markazini  v a k u o l (lot. vakuus-bo‘shliq) ishg‘ol etadi. Vakuolada hujayra shirasi bo‘lib, unda 
suvda  erigan  uglevodlar,  oqsillar,  tuzlar,  alkaloidlar,  pigment  va  boshqa  birikmalar  (kraxmal, 
yog‘ donachalari va kristallar) to‘planadi (2-rasm). 
O‘simlik  hujayrasining  eng  harakterli  belgilaridan  biri,  ularda  juda  ham  pishiq    tuzilgan 
po‘st  v  vakuolani  mavjudligidir.  Hujayraning  hajmi  vakuolaning  kattalashishi  natijasida  sodir 
bo‘ladi. Hayvon hujayrasining bo‘linishida ishtirok etadigan sentriol yuksak o‘simlik hujayrasida 
uchramaydi. 
Hujayraning  shakli,  katta-kichikligi  va  bajariladigan  funksiyasi  tanada  joylashgan  joyiga 
bog‘liq. Zich joylashgan hujayralar 14 qirradan iborat bo‘lib, 4-6 burchakli, ularning ko‘ndalang 

---

 
49 
kesimi  ham  4-6 burchakdan iborat.  Erkin  o‘sish  xususiyatiga ega bo‘lgan hujayralarning shakli 
ko‘pincha sharsimon, yulduzsimon, yassi, uchli va silindrsimon bo‘lishi mumkin (3-rasm).