Samarqand davlat tibbiyot instituti

100 
o‘zgarishlar o’tkir buyrak yyetishmovchiligi rivojlanishining sababi 
bo’lishi mumkin. 
Klinik manzarasi
. 
ABO tizimi bo‘yicha nomuvofiq qon quyishdan 
kelib chiquvchi asoratlar jarayoni uchta bosqichga bo‘linadi: 
1. gemotransfuzion shok; 
2. o’tkir buyrak yyetishmovchiligi; 
3. rekonvalissensiya. 
Gemotransfuzion shok bevosita transfuziya davomida yoki undan 
keyin rivojlanib, bir necha minutdan bir necha soatgacha davom etadi. 
Ayrim hollarda u klinik nuqtayi nazardan ko‘rinmaydi, ba’zi hollarda esa 
bemorning o’limiga olib keluvchi kuchli asoratlar bilan namoyon bo‘lishi 
mumkin. 
Boshlanishida klinik ko‘rinishlari umumiy bezovtalik, qisqa vaqtli 
hayajonlanish, holsizlik, ko‘krakda, qorinda, bel sohasida og‘riqlar va 
nafas yyetishmovchiligi, nafas qisilishi, sianoz bilan namoyon bo‘ladi. 
Shunday turdagi asorat uchun bel sohasida og'riq patognomik 
simptom hisoblanadi. Keyinchalik sekinlik bilan shok holatidagi kabi 
sirkulyatsiyadagi buzilishlar (taxikardiya, arterial bosimni pasayishi, 
ayrim hollarda o‘tkir yurak-qon tomir yyetishmovchiligi bilan 
kuzatiluvchi yurak ritmining buzilishi) kuchayib boradi. Ko'pchilik 
holatlarda yuz terisi rangi o‘zgarishi (rangparlikka o‘tish bilan qizarish), 
ko‘ngil aynishi, qayt qilish, tana haroratining ko‘tarilishi, teri 
qoplamlarining oqarib ketishi, tomirlar tortishishi, ixtiyosiz peshob 
ajralishi va defekatsiya kuzatiladi. 
Shok asoratlari bilan birgalikda gemotransfuzion shokining 
dastlabki va doimiy asoratlaridan biri o‘tkir qon tomir ichi gemolizi 
hisoblanadi. Ko’p miqdorda eritrositlarning parchalanishini asosiy 
belgilaridan 
biri 
bo‘lib 
gemoglobinemiya, 
gemoglobinuriya, 
giperbilirubinemiya, sariqlik, jigar va taloq o’lchamlarini kattalashishi 
hisoblanadi. Bunday holatlarga qo‘ng‘ir rangdagi peshob (umumiy tahlil 
tekshiruvda - suyuqlikda erib, ajralib qolgan eritrositlar, yuqori darajadagi 
oqsil ko‘rsatkichlari) ajralishi mumkin. 
Klinik jihatdan ko‘p qon yo’qotishda namoyon bo‘ladigan 
gemokoagulyatsiyani buzilishlari kuzatiladi. TITQIS -sindrom natijasida 
gemorragik diatez kelib chiqadi va uning ko’rinishi gemolitik 
jarayorming og'irligi darajasi va davom etishiga bog‘liq bo’ladi. 

---

K.M. Abdiyev, U.D. Dadajanov, A.G. Madasheva
101 
Jarrohlik amaliyoti davomida narkoz vaqtida o‘zaro nomuvofiq qon 
quyish, shuningdek gormonal yoki nur terapiya sharoitida kelib chiqqan 
shokning namoyon bo‘lishi biroz tushunarsiz va asoratlari mavjud 
bo‘lmaydi yoki yaqqol ko‘rinmaydi. 
Shokni klinik kechishining og‘irligi ko‘proq o‘zaro nomuvofiq 
eritrositlarni quyilgan miqdoriga, asosiy kasallikni xususiyati va 
bemorning gemotransfuziyadan oldingi umumiy ahvoliga bog‘liq bo’ladi. 
Arterial qon bosimni ko’rsatkichlari bo’yicha gemotransfuzion shokning 
uch xil darajasi ajratiladi: 
I darajasi -
sistolik arterial qon bosimi (simob ustuni ko‘rsatkichi 
bo‘yicha 90 mm dan yuqori); 
II darajasi —
sistolik arterial qon bosimi (simob ustuni ko‘rsatkichi 
bo‘yicha 71 -90 mm); 
III darajasi —
sistolik arterial qon bosimi (simob ustuni ko‘rsatkichi 
bo‘yicha 70 mm dan past). 
Patologik jarayonlarning natijalari shokning klinik kechishini 
og‘irligi, uning davomiyligiga bog’liq bo‘ladi. Ko‘p holatlarda davolash 
tadbirlari sirkulyator buzilishlarni bartaraf qilish va bemorni shok 
holatidan chiqarish imkonini beradi. Lekin gemotransfuziyadan keyin 
biroz vaqt o‘tgach tana haroratining ko’tarilishi. ko‘z sklerasida va teri 
qoplamlarida doimiy oshib boruvchi sariqlik, bosh og’rig’ini kuchayib 
borishi kuzatilishi mumkin. Shundan so’ng birinchi navbatga jigar 
faoliyatini buzilishi, o’tkir buyrak yyetishmovchiligining rivojlanishi kabi 
muammolar chiqadi.