Samarqand davlat tibbiyot instituti

4. Qonning asosiy antigen tizimlari 
Hozirgi vaqtga inson qoni antigen tarkibiy tuzilishi murakkab 
ekanligi, qonning barcha shaklli elementlari va plazmasi har bir odamda 
turlicha bo‘lishi aniqlangan. Allaqachon o‘zida 40 dan ortiq 
turli
antigen 
tizimlarini biriktirib turuvchi 500 taga yaqin qon antigenlari ma’lum. 
Antigen tizimi
 
deganda allel antigenlar tomonidan irsiy o’tuvchi 
(nazorat qilinuvchi) qon antigenlari majmui tushuniladi. 
Qonning barcha antigenlari 
hujayra
 
va 
plazma
 
antigenlariga 
bo‘linadi. Transfuziologiyada hujayra antigenlari eng katta ahamiyatga 
ega hisoblanadi. 
Hujayra antigenlari
. 
Hujayra antigenlari murakkab uglevod - 
oqsilli majmua (glikopeptidlar) bo‘lib, qon hujayralarining membranasi 
tarkibiy qismlarini tashkil qiladi. Boshqa qon hujayra membranaiaridan 
farqli o‘laroq immunogenligi va serologik faolligi bilan ajralib turadi. 
Immunogenli 
antigenlar antitanachalar bo‘lmagan tanaga 
tushganda, ularning ishlab chiqarilishini antigenlar tomonidan 
induksiyalash qobiliyatiga ega. 
Serologik faollik
 
antigenlarning o‘ziga o‘xshash antitanachalar 
bilan birlasha olish qobiliyatidir. 
Hujayra antigenlari molekulalari ikki xil tarkibiy qismdan iborat 
bo‘ladi: 

gapten (antigenning polisaxarid qismi, hujayra membranasining 
yuza qismlarida joylashgan) - serologik faollikni belgilab beradi; 

shlepper (antitanachaning oqsil qismi, hujayra membranasining 
ichki qismida joylashgan) immunogenlikni belgilab beradi. 
Gaptenning yuza qismida antitanacha determinantlari (epitoplar) 
uglevod molekulalari joylashgan bo‘lib, ularga antitanachalar qo‘shiladi. 
Qonning ma’lum bo‘lgan antitanachalari bir-biridan epitoplari bilan 

---

K.M. Abdiyev, U.D. Dadajanov, A.G. Madasheva
43 
farqlanadi. Masalan, ABO tizimi antitanachalari gaptenlari quyidagi 
elementlar to'plamiga ega: О - antitanacha epitopi bolib, fukoza 
hisoblanadi, A antitanachaniki esa N-asetilgalaktozamin, В antigeni 
uchun galaktoza. Ular bilan guruh antitanachalari qo‘shiladi. 
Uch xil turdagi hujayra antitanachalari farqlanadi: 

eritrositar antitanachalar, 

leykotsitlar antitanachalari, 

trombositlar antitanachalari.