Samarqand davlat tibbiyot instituti

27 
Fibrinaza
yoki 
Laki-Loranda omili
XIV 
yoki
 Fletcher 
omili yoki plazma 
prekallekreini 
Oqsil. XII omilni, plaziminogenni va 
yuqori molekulali kininogennni faollashtiradi 
XV 
yoki
 Fitsjerald- 
Floje omili — 
plazmaning yuqori 
molekulyar 
kininogeni 
To'qimalarda hosil bo'ladi. Kallekrein 
ta’sirida faollashadi, XII, XI omillarni va 
fibrinolizni faollaydi 
Plazma omillarining faollashuvi asosan proteoliz natijasida, peptid 
ingibitori ajralib ketishi hisobiga amalga oshadi. Omillarning 
faollashuvuning raqamiga «a» qo‘yish orqali belgilanadi (IIa, Va, VIIa 
omil va h. k. ). Plazma omillari 2 guruhga: K vitaminga bog‘liq va K 
vitaminga bog‘liq bo’lmaganlarga bo’linadi. Qon ivishi plazma 
omillarining ko’plari jigarda hosil bo’ladi. Ayrimlarining sintezlanishi 
uchun organizmga o’simlik mahsulotlari tarkibida tushadigan moddalar 
va ichak mikroflorasi tomonidan sintezlanadigan vitamin K zanir (II, VII, 
IX, X). Qon ivish omillarining yyetishmovchiligi yoki faolligining 
pasayishi patalogik qon ketish holatlarini keltirib chiqarishi mumkin. 
Bunday holatlar jigarning chuqur degenerativ kasalliklarida, vitamin K 
yetishmasligida namoyon bo’ladi. Vitamin K yog‘da eruvchi vitaminlarga 
kiradi. Shuning uchun ham ichakda yog‘ so‘rilishi buzilganda, 
organizmda vitamin K yyetishmovchiligi kelib chiqishi mumkin. 
Antibiotiklar bilan ichak mikrofloralari o’ldirilganda esa vitamin K ning 
endogen yyetishmovchiligi paydo bo‘ladi. Ayrim plazma omillarining 
irsiy yyetishmovchiligi kuzatiladi. Bunga gemoflliya kasalligi misol 
bo‘lishi mumkin. Trombotsitlar tarkibidagi qon ivishida ishtirok etuvchi 
moddalar trombotsitar yoki qon plastinkalari omillari deb ataladi. Xuddi 
shunday moddalar eritrotsitlar, leykotsitlar tarkibida ham mavjudligi 
aniqlangan. Mos kelmagan qon quyilganda, ona va bola o‘rtasida rezus 
kelishmovchilik bo’lganda ko‘p eritrotsitlar parchalanadi va qon ivishi 
omillari plazmaga chiqarib yuboriladi, natijada tomirlarda qon ivib 
qolishi mumkin. Antigenlar bilan stimulyatsiyalanganda monotsit va 
makrofaglar tromboplastin oqsilining bir qismi apoprotein III ni ishlab 
chiqaradi. Shu hujayralar K vitaminga bog’liq bo’lgan II,VII, IX, va X 

---

O’quv qo’llanma 
28 
omillardan ham ishlab chiqaradi. Ko’pgina yuqumli kasalliklarda ham 
tomirlarda qon ivib qolish hollari kuzatiladi, bunga sabab leykotsitar 
omillarni qonga chiqib ketishidir. Hozirgi vaqtda qon ketishini 
to’xtatishda ikkita mexanizm ishtirok etadi. Bular tomir trombotsitar 
gemostazi va kaogulyatsion gemostaz deb ataladi.