Samarqand davlat tibbiyot instituti

. 
Bu
 
qon quyish tarixida davomiyligi bo‘yicha eng 
uzoq va qondan davolash maqsadida foydalanishni yoritib beruvchi davr 
hisoblanadi. Qadimgi Misr urushlarida qo‘shin ortidan qo‘y otarlari 
haydab yurilganligi va ularning qonidan yarador askarlarni davolashda 
foydalanilganligi haqida ma’lumotlar mavjud. Qadimgi yunon shoirlari 
asarlarida bemorlarni davolash maqsadida qondan foydalanish to‘g‘risida 
ma’lumotlar bor. Gippokrat bemor qonini sog‘lom odam qoni bilan 
aralashtirishning foydaliligi haqida yozgan. U tutqanoq bilan kasallangan 
ruhiy xasta bemorlarga sog‘lom insonlar qonini ichishni tavsiya etgan. 
Yosharish uchun esa Rim imperatorlari halok bo‘lgan gladiatorlar qonini 
jang maydonining o‘zidayoq ichganlar. 
Qon quyish haqidagi birinchi ma’lumotlar Libaviyaning 1615- yilda 
chop etilgan asarida keltiriladi, bu yerda u odamdan odamga kumush 
naycha orqali qon quyish muolajasini bayon etgan, biroq biror bemorga 
qon quyilganligi haqida ma’lumot keltirilmagan. 
Anatomo-fizioiogik davr
. Qon quyish tarixida anatomo - fiziologik 
davr boshlanishi Uilyam Garvey tomonidan 1628-yilda qon aylanish 
qonuniyatlarining ochilishi bilan bog‘liq. Shu davrdan boshlab tirik 
organizmda qonning harakatlanish tamoyillarini to'g‘ri talqin etilishi 
tufayli davolovchi eritmalar va qon quyish mumkinligi asosga ega bo‘ldi. 

---

O’quv qo’llanma 
36 
Buyuk ingliz anatomi va fiziologi R. Louer 1666-yilda kumush 
naycha yordamida bir itdan ikkinchi itga qon quyish amaliyotini 
muvaffaqiyatli bajardi, bu esa ushbu muolajani odamda o‘tkazishga turtki 
bo‘ldi. R.Louer davo eritmalarini tomir ichiga quyish bo‘yicha birinchi 
tajribalar muallifidir. U itlar venasiga vino, pivo va sut yuborgan. Qon 
quyish va ayrim suyuqliklarni yuborish bo‘yicha olingan yaxshi natijalar 
R.Louerga ularni odamlarga tavsiya etish imkonini berdi. 
Birinchi marta hayvondan odamga qon quyish amaliyoti 1667- yili 
Fransiyada J.Deni tomonidan amalga oshirilgan. U qo‘zichoq qonini 
o’sha davrda urf bo‘lgan ko’p marta qon oqizish usulidan halok 
bo‘layotgan ruhiy xasta bemorga quygan. O‘smir sog'ayib ketgan. Biroq 
tibbiyot rivojlanishining bu darajasida gemotransfuziyalar muvaffaqiyatli 
va xavfsiz bo‘lishi, tabiiyki mumkin emas edi. To‘rtinchi bemorga qon 
quyish bemorning o‘limi bilan yakunlandi. J.Deni javobgarlikka tortiladi, 
qon quyish esa taqiqlanadi. 1675-yilda Vatikan qon quyishni taqiqlovchi 
qonun chiqardi va transfuziologiya bo‘yicha tadqiqotlar deyarli bir asrga 
to‘xtatiladi. XVII asrda Fransiya, Angliya, Italiya va Germaniyada bor-
yo‘g‘i 20 nafar bemorga qon quyish amalga oshirilgan va so'ngra uzoq 
yillar mobaynida bu usul unutilgan edi. 
Qon quyishni amalga oshirish harakatlari XVIII asr oxirida tiklandi. 
1819-yilda ingliz fiziologi va akusheri J. Blendel odamdan odamga qon 
quyish amaliyotini bajardi va gemotransfuziya uchun apparat taklif etdi. 
U bu apparatni tug’ruqda qon yo‘qotishdan holsizlangan ayollarda qo'llar 
edi. J. Blendel shogirdlari bilan jami bolib 11 marta qon quyish 
amaliyotini 
bajargan, 
bunda 
quyish 
uchun 
qon 
bemorning 
qarindoshlaridan olingan. Shu davr J. Blendel ayrim hollarda 
gemotransfuziyada bemorlarda reaksiyalar yuzaga kelishini qayd etdi va 
bunday reaksiyalar yuzaga kelganda quyishni to‘xtatish zarurligi haqida 
xulosaga kelgan. J. Blendel qon quyishda zamonaviy biologik sinamaga 
o‘xshash usul qo’llagan. 
Rus tibbiyoti fanining transfuziologiya sohasidagi pionerlari 
Matvey Peken va S.R.Xotovitskiy sanaladi. Ular XVIII asr oxiri - XIX asr 
boshlarida quyilgan qonning bemor organizmiga ta'sirini batafsil yoritib 
berdilar. 
1830-yilda Moskvalik kimyogar German vabo kasalligini davolash 
uchun tomir ichiga nordonlashtirilgan suv yuborishni taklif etdi. 
Angliyada shifokor Latta 1832-yilda vabo kasalligi epidemiyasida tomir 

---

K.M. Abdiyev, U.D. Dadajanov, A.G. Madasheva
37 
ichiga osh tuzi eritmasini quyishni amalga oshirgan. Bu voqealar qon 
o’rnini bosuvchi eritmalar qo‘llanilishining boshlanishi bo‘ldi.