Samarqand davlat tibbiyot instituti

Tomir trombotsitar gemostazi
.
Bu mexanizm yordamida mayda 
o’lchamli 100 mkmgacha bo‘lgan tomirlardan qon ketish to’xtatiladi. 
Tomir jarohatlanganda dastlab uning reflektor spazmi sodir bo’ladi, 
so’ngra spazm holati trombotsitlar va jarohat natijasida ezilgan 
to‘qimalardan ajralgan tomirlarni toraytiruvchi moddalar (serotonin, 
noradrenalin, adrenalin) tomonidan ushlab turiladi. Jarohat sohasida 
tomirning ichki yuzasi zaryadi manfiydan musbatga aylanadi. 
Trombotsitlarda saqlanadigan maxsus oqsil - Willebrand omili (WO) 
trombotsitlar adgeziyasini keltirib chiqaradi. WO ning uchta faol markazi 
bo’lib, shundan ikkitasi trombotsit retseptori bilan, bittasi esa jarohat 
natijasida ochilib qolgan tomirning subendoteliy retseptori bilan 
bog’lanadi va trombotsit jarohat yuzasiga «osilib» qoladi. Trombotsitlar 
adgeziya bilan bir vaqtda ularning agregatsiyasi sodir bo’ladi, trombotsit 
va plazma tarkibidagi oqsil - fibrinogen yordamida trombotsitar tromb 
hosil bo’ladi. Trombotsitlar adgeziya va agregatsiyada «integrinlar» 
nomli oqsillar majmuasining ahamiyati katta. Ular trombotsitlarning bir-
biri, shuningdek, qon tomirning jarohatlangan yuzasi bilan yopishishini 
ta’minlaydilar. Trombotsitlar agregatsiyasi qaytmas va qaytar bo’lishi 
mumkin. Adgeziya va agregatsiyaga uchragan trombotsitlar ADF, 
adrenalin, noradrenalin, R
4
- omil, tromboksan - A
2
(T x A
2
) larni ishlab 
chiqaradi va ular agregatsiyani qaytmas holatga o’tkazadi. Trombotsitlar 
omillarning ajralib chiqishi bilan bir vaqtda agregatsiyani yana ham 
kuchaytiruvchi hamda fibrin ipchalarini hosil qiluvchi trombin hosil 
bo’ladi. Trombostenin ta’sirida trombotsitlar zichlashishadi, trombotsitar 
tromb kichrayadi, qattiqlashadi, ya’ni retraktsiya sodir bo’ladi. Natijada 
kichkina qon tomirlardan qon ketishi 2-3 minutda to‘xtaydi. Tomir 
trombotsitar gemostazda araxidin kislotaning hosilalari - prostoglandin I
2
(PgI
2
) yoki prostotsiklin va TxA
2
lar ahamiyati kattadir. Endotelial yuza 
butun bo’lganda RgI Tx A
2
dan ustun turadi, trombotsitlar adgeziya va 
agregatsiyasi sodir bo’lmaydi. Endoteliy jarohatlanganda esa RgI 
sintezlanmay qoladi va TxA
2 
ta’sirida trombotsitar tromb hosil bo'ladi.