Samarqand davlat tibbiyot instituti

Eritron.
Eritropoezning boshqarilishi
. Ingliz terapevti Kasl harakat-
dagi, depodagi va suyak ko‘migidagi qonlarni miqdorini ifodalash uchun 
«Eritron» tushunchasini fanga kiritgan. Eritron yopiq tizim bo‘lib, unda 
yemirilgan va yangi hosil bo‘lgan eritrotsitlar miqdori tengdir. 
Eritrotsitlar suyak ko‘migining yopiq kapillyarlarida yetiladi va ular 
retikulotsit davriga yetgandan so‘ng kapillarlar devorini cho‘zadi, 
natijada tomir ochiladi va retikulotsitlar qon bilan yuvib ketiladi. Qonda 
retikulotsitlar 35 - 45 soatdan so‘ng eritrotsitga aylanadi. Qonda 
retikulotsitlar miqdori me’yorda 1-2% ni tashkil qiladi. Eritrotsitlar 80-
120 kun yashaydi. Eritropoez me’yorda bo'lishi uchun temir zarur. 
Eritrotsitlar parchalanganda hosil bo’lgan, depodan va ovqatlar tarkibidan 
tushgan temir suyak ko'migiga tushadi. Katta yoshdagi odamlarda 
eritropoez me’yorda ketishi uchun sutkalik ovqat ratsionida 12-15 mg 
temir bo‘lishi zarur. Ichakning shilliq qavatida temirning enterotsitga 
o‘tishini osonlashtiruvchi retseptor mavjud. Ichak shilliq qavatida temirni 
tashuvchi oqsil mavjud. U temirni transferrin retseptori bor to‘qimalarga 
olib boradi. To‘qimada transferrin va temir kompleksi parchalanadi va 
temir boshqa tashuvchi oqsil - ferritin bilan birikadi. Ortiqcha temir oqsil-
ferritin yoki oqsil va lipoid-gemosiderin bilan birikkan holda jigar va 
taloqda to‘planadi, keyinchalik temir gemoglobin hosil bo‘lishida 
ishlatiladi. Eritrotsitlarning hosil bo’lishida vitamin B
12
(sianokobalamin) 
va folat kislotalari zarur. Vitamin B
l2 
organizmga ovqat tarkibida tushadi 
va qon hosil qiluvchi Kaslning tashqi omili deb ataladi. Uning ichakda 
so‘rilishi uchun me’daning pilorik sohasi shilliq qavatida ishlab 
chiqariluvchi va Kaslning ichki omili deb ataluvchi modda 
(gastromukoproteid) zarur. Vitamin B
12 
yetishmasa anemiya kelib 
chiqadi. Vitamin B
12 
globin sinteziga yordam beradi. Vitamin B
12
va folat 
kislotalar eritrotsitlar DNK sintezida ishtirok etadilar. Vitamin B
2 
(riboflavin) eritrotsitlarning lipid tarkibi hosil bo’lishida qatnashadi. 
Vitamin B
6 
(piridoksin) gem hosil bo’lishida qatnashadi. Vitamin C 
temirni ichakda so‘rilishini osonlashtiradi, folat kislota ta’sirini 
kuchaytiradi. Vitamin E (α - tokoferol) va vitamin PP (pantoten kislota) 
eritrotsitlar lipid pardasini kuchaytiradi va gemolizga chidamliligini 

---

O’quv qo’llanma 
18 
oshiradi. Eritropoezning me’yorda bo’lishi uchun mikroelementlar ham 
zarur. Mis temirni ichakda so‘rilishiga yordam beradi va uni gem 
tarkibiga kirishini osonlashtiradi. Nikel va kobaltlar gemoglobin va gem 
ushlovchi molekulalar sintezini kuchaytiradi. Organizmdagi sinkning 
75% eritrotsitlarda karboangidaza fermenti tarkibida bo’ladi, sinkning 
yetishmasligi leykopeniyani keltirib chiqaradi.