Samarqand davlat tibbiyot instituti

3. Qonning shaklli elementlari. 
Qonning barcha shaklli elementlari - eritrotsitlar, leykotsitlar va 
trombotsitlar suyak ko’migida umumiy polipotent yoki plyuripotent, 
o‘zak hujayradan hosil bo’ladi. Suyak ko‘migida qon hosil qiluvchi 
hujayralar fibroblast va endotelial hujayralar bilan o‘ralgan holda zich 
joylashgan. Yetilgan qon hujayralari fibroblast va endoteliylar orasidan 
yo’l topib sinuslarga, u yerdan venoz qon-tomtrlarga tushadi. Qon shaklli 
elementlarining barchasi umumiy bir hujayradan hosil bo‘lganligiga 
qaramasdan, turli hususiy vazifalarni bajaradi, lekin o‘tmishdoshi yagona 
bo’lganligi sababli, ularning barchasi uchun umumiy vazifalarni ham 
bajaradi. Bu vazifalarga hammalarining har xil moddalarni tashishi, 
himoya va boshqaruvchi vazifalarni bajarishi kiradi. 
Eritrotsitlar
.
Eritrotsitlar - qizil qon tanachalari, ikki tomoni botiq 
disk shakliga ega. Shaklining shunday bo‘lishi eritrotsitlar yuzasining 
katta bo’lishini ta’minlaydi, natijada u turli moddalarni ko‘p miqdorda 
tashiy oladi. Bundan tashqari, eritrotsitlarning bunday shaklda bo’lishi 
uning osmotik chidamliligini orttiradi, qon ivishida eritrotsitlarga fibrin 
ipchalari yopishib tromb hosil qilishi osonlashtiradi. Eritrotsitlarni shakli 
mayda kapillarlardan o‘tishga imkon beradi, shuningdek, gemoglobin 
eritrotsitlarning barcha qismlarida yuzaga yaqin holda yotadi. 
Eritrotsitning plazmatik pardasi Na
+
, K
+
ionlari, ayniqsa O
2
, CO
2
, Cl
-
2
va 
HCO
-
3
lar uchun yuqori o‘tkazuvchanlikka ega. 
Eritrotsitlar o‘lchami o‘zgaruvchan bo‘lib, uning diametri 7,5-8,3 
mkm, qalinligi – qabariq sohasida 2,1 mkm, botiq joyida esa 1,1-1,2 mkm, 
yuzasining kattaligi - 145 mkm
2
, hajmi 86 mkm
3
ni tashkil qiladi. 
Eritrotsitlarning miqdori erkaklarda 4,5-5,0 x 10
l2
/l, yoki 1 mkl qonda 4,5-
5 millionni tashkil qiladi. Ayollarda eritrotsitlar miqdori 4,5x10
12
/l, dan 
ortmaydi. Og‘irIigi 60 kg ga teng inson eritrotsitlarining umumiy miqdori 
25 trillionga tengdir. Eritrotsitlar miqdorining kamayishi eritropeniya, 
ortishi esa eritrotsitoz deb ataladi.