Samarqand davlat tibbiyot instituti

9.4.
Operatsiyadan oldingi gemodilyutsiya
. 
Autodonorlikning ushbu usulining afzalligi shundan iboratki, 
bemor operatsiya vaqtida gemodilyutsiyani o‘tkazishga qadar unda 
mavjud bo‘lgan eritrotsitlarning kam tarkibiga ega bo‘lgan qonni 
yo‘qotadi. Bir necha soat avval tayyorlangan toza konservatsiyalangan 
autologiya qonning keyingi transfuziyasi asosiy jarrohlikdagi qon 
yo‘qotishidan keyingi gemoglobin konsentratsiyasini, koagulyasiya 
omillarini, trombotsitlar miqdorini va qon hajmining tez oshishiga imkon 
yaratadi. 
Gemodilyutsiya 
izovolemik 
bo‘lishi 
mumkin, 
bunda 
sirkulyatsiyalanuvchi qonning dastlabki (normal) hajmi saqlanadi va 
quvvatlanadi, faqatgina qon hajmi va konsentratsiyasi vaqtincha 
kamayadi. Gipervolemik gemodilyutsiya ehtimoli ham bor, bunda 
shifokor oldinda turgan ko‘p qon ketishdan oldin gemodinamika va 
markaziy vena bosimini nazorat qilgan holda plazma o‘rnini 
bosuvchilarni ko‘p miqdorda qo‘yishi hisobiga qonning tomir 
ichidassirkulyatsiyalanuvchi hajmini oshiradi. 
Operatsiyadan oldingi gipervolemik gemodilyutsiya yaqqol 
koronar yetishmovchilikka ega, yurak ritmining og‘ir buzilishlari 
gipertoniyali (sistolik AB 180 mm sim.ust. dan ortiq), respirator 
yetishmovchilikli o‘pkaning og‘ir shikastlanishlarida, buyrak, jigar 
kasalliklarida, qon ivishi tizimidagi buzilishlari bo‘lgan, infeksiya 
o‘choqlari bo‘lgan bemorlarga man etiladi. 
Bemorga operatsiyadan oldingi gemodilyutsiyani o‘tkazilishi 
haqida xabardor qilinishi, bunga u rozi bo‘lishi va kasallik tarixida qayd 
qilinishi zarur (ushbu yo‘riqnomaning 1-bo‘limi). Davolovchi shifokor va 

---

K.M. Abdiyev, U.D. Dadajanov, A.G. Madasheva
169 
transfuziolog kasallik tarixida gemodilyutsiya o‘tkazilishining zarurligini 
asoslashi kerak. Operatsiyadan oldingi gemodilyutsiyani transfuziolog 
yoki maxsus tayyorlangan shifokor o‘tkazadi. Muolaja boshlanishidan 
oldin bevosita AB, puls, gemoglobin va gematokrit miqdori o‘lchanadi va 
qayd etiladi. Ikkita vena belgilanadi – bittasi eksfuziya uchun, boshqasi 
to‘ldirish uchun. Ikkinchi vena punksiyasining imkoni bo‘lmaganida 
eksfuziya va to‘ldirish navbatma-navbat bajariladi. 
Qonning eksfuziyalangan hajmi tuzli eritmalar bilan (har bir 
olingan ml.qonga 3 ml) yoki kolloidlar bilan (har bir yig‘ilgan ml.qon 
uchun 1 ml.) to‘ldiriladi. Olingan qonning miqdori o‘zgaradi, lekin 
gemoglobinning gemodilyutsiyadan keyingi miqdori 90-100 g/l.dan kam 
bo‘lmasligi kerak, gematokrit miqdori esa 28% dan kam bo‘lmasligi 
kerak. Qon tarkibida gemokonservant bo‘lgan standart plastik 
konteynerlarga yig‘iladi. Gemodilyutsiya bayonnomasi olib boriladi, 
unda bemorning holati, eksfuziya qilingan qon hajmi, to‘ldirish hajmi, 
gemodinamika holati, muolajaning boshlanish va tugash vaqti qayd 
etiladi. 
Toza konservatsiyalangan autoqonli konteyner o‘ta puxta 
markalanadi: kun, soat, bemorning familiyasi, tarkib nomi, agar 
konteynerlar bir nechta bo‘lsa, unda ularning tartib raqami. Eksfuziya va 
reinfuziya orasidagi interval 6 soatdan ortiq bo‘lmasligi kerak; aks holda 
konteynerlar qon bilan 4
0
C li muzlatgichga joylashtirilishi kerak. 
Operatsiyadan 
oldin 
gemodilyutsiyani 
o‘tkazishda 
toza 
konservatsiyalangan autoqon bo‘lgan konteynerlar operatsiya xonasidan 
olib chiqilmaydi. 
Toza konservatsiyalangan autoqonni quyish, qoidada ko‘p yo‘qotish 
bilan bog‘liq bo‘lgan operatsiya bosqichichdan keyin boshlanadi, oxirida 
tayyorlangan autoqon dozasi birinchi quyiladi. Autoqon quyish uchun 
filtrli standart tizim orqali quyiladi. 
Normovolemik gemodilyutsiya bemorni narkoz holatigacha yoki 
narkoz berilgandan keyin operatsiya boshlanguncha amalga oshiriladi. 
Ohirgi holatda autoqon oksigenatsiyalanib olinadi, chunki o‘pkani narkoz 
paytida mo‘tadil giperventilyasiya tartibida sun’iy ventilatsiyalash 
venadagi qonda kislorod tarkibini ortishiga olib keladi. Asosiy narkoz va 
operatsiya paytida a’zolarning adekvat perfuziyasini ta’minlovchi 
normovolemiya va to‘qimalar normal oksigenatsiyasini quvvatlash 
maqsadida qondagi gaz, har soatdagi diurez, gemodinamik ko‘rsatkichlar 
nazorati zarur. 

---

O’quv qo’llanma 
170 
Gipervolemik gemodilyutsiya normovelemik tamoyillari kabi 
o‘tkaziladi, lekin bunda eksfuziyasiyalangan autoqonni o‘rnini bosish 
uchun gidrooksietilkraxmal yoki 5-10 % li albumin eritmasidan 
foydalanib, gematokritning miqdorini 23-25 % chegarada ushlab turiladi.