O’quv qo’llanma
136
VIII BOB. ILOVA. QON TARKIBIY QISMLARINI
QO‘LLASH UCHUN QO‘LLANMA.
O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni Saqlash vazirligining 2009
yil 23-martdagi №78 buyrug‘iga №1 ilovasi
QON TARKIBIY QISMLARINI QO‘LLASH UCHUN
QO‘LLANMA.
1. Umumiy holat.
2. Qon
tarkibiy
qismlarini
quyishda
immunoserologik
tekshirishlarning tartibi.
3. Immunoserologik tekshishlar texnikasi.
4. Donor va resipient qonining individual moslik sinamasi.
5. Qon guruhini aniqlashdagi xatoliklar sabablari, Rh moslik va
individual moslik sinamasini o’tkazish va ehtiyotlik choralari.
6. Biologik sinama.
7. Eritrotsitar massa, eritrotsitlar tarkibini quyish.
8. Plazma - koagulyasion gemostaz korrektorlarini quyish.
9. Trombotsitlar konsentratlarini quyish.
10. Leykotsitlar konsentratlarini quyish.
11. Transfuziyadan keyingi asoratlar.
Umumiy holati
Qon massalarini (eritrotsit, trombotsit, leykotsit tarkibiy qismlari va
plazma gemostazi korrektorlari, fibrinolizin, gemopreparatlar, immunitet
korrektori) quyish davolovchi usul hisoblanadi, bemor qon tomir tizimiga
ko‘rsatilgan qon tarkibiy qismlarini quyish;
Donor yoki retsipiyentning o‘zidan ( autodonorlik ),
bundan
tashqari qon va uning tarkibiy qismlari, operatsiya va travma paytida oqib
tushgan qonni quyish (reinfuziya). Qon tarkibiy qismlarining
retsipiyentga quyish operatsiyasi oqibatida yaxshi samara beruvchi
(sirkulyasiya bo‘ladigan eritrotsit miqdorining oshishi, eritrotsit
quyilganda
gemoglobin miqdorinig oshishi, trombotsitopenik qon
ketishni to‘xtashi, trombotsit konsentratini quyish natijasida trombotsit
miqdorini ko‘payishi), bundan tashqari yomon natija beruvchi (donor va
retsipiyent qon elementlarini hujayralarini qo‘shilmasligi, virusli va
bakteriologik,
infitsirlanuvchi
xavf,
gemosideroz
rivojlanishi,
trombogenlik kuchayishi, allosensibilizatsiya, immunologik reaksiya).
K.M. Abdiyev, U.D. Dadajanov, A.G. Madasheva
137
Immunodepresiyali bemorlarda qon tarkibiy qismlari hujayralari quyilgan
bemorlarda «xo‘jayin»ga qarshi transplantat
reaksiyasini rivojlanishiga
olib keladi. Yaxlit konservatsiyalangan, ayniqsa uzoq muddat saqlangan
qonni quyganda (7-kungacha ), retsipiyent kerakli qon tarkibiy
qismlaridan tashqari to‘liq fraksiyalanmagan trombotsitlarni xam qabul
qiladi, leykotsitlarni parchalanish mahsulotlari, antitanacha va antigen,
bular transfuziyadan keyingi reaksiyaga sabab bo‘lishi mumkin. Xozirgi
kunda patologik holatlarda bemorlarga organizmda aniq yetishmayotgan
qon
tarkibiy
qismlarini
qo‘llash
qabul
qilingan.
Yaxlit
konservatsiyalangan donor qonini qo‘yishga, massiv qon yo‘qotishdan
tashqari xolatlarda ko‘rsatma yo‘q. Muzlatilgan plazma yoki qon o‘rnini
bosuvchi preparatlar yo‘qligida esa eritrotsitar massa quyiladi.
Konservatsiyalangan donor qoni yangi tug‘ilgan
chaqaloqlar gemolitik
kasalligini davolashda almashinuv sifatida qo‘llaniladi. Donor qoni qon
quyish stansiyasida (QQS) yoki 4 soatdan oshmagan alohida qon quyish
bo’limida (qo‘llanilayotgan konservant va tayyorlash sharoitlari
statsionar yoki maxsus transportda olib kelingan) olingandan so‘ng qon
tarkibiy qismlarga ajratilishi shart. Bir bemorga bitta yoki minimal
bemorlardan olingan qon tarkibiy qismlari quyish maqsadga muvofiq.
ABO tizimi va rezus-moslik bo‘yicha qon tarkibiy qismlarini quyishda
shu guruhga mos bo‘lmagan paytlarda, retsipiyentga (bolalardan tashqari)
O(I) guruhga mansub rezus manfiy qon yoki qon komponentlarini quyish
(eritrotsitar massa) ruxsat etiladi. Boshqa har qanday guruh qonidan 500
ml gacha, yuvilgan eritrotsit esa 1 litrgacha ruxsat etiladi. Rezus-manfiy
eritrotsitar massa yoki A(II) va B(III) donor guruhi, ko‘rsatmaga binoan
AB (IV) guruhidagi retsipiyentga quyiladi, rezus mosligiga qaralmaydi.
Bir guruhga mansub plazma bo‘lmaganida AB (IV) guruhidagi qonga
hamma guruhdagi qon komponentini quyish mumkin.
Bemor
kasalxonaga kelgandan so‘ng rejali tartibda qon guruhi va rezus
mansubligini immunoserologik tayyorgarlikdan o‘tgan davolovchi
shifokor yoki boshqa mutaxassis aniqlaydi. Olingan natija blankasi
kasallik tarixiga yopishtiriladi. Davolovchi shifokor natija varaqasini
kasallik tarixi varag’ini o‘ng tomonini yuqorisiga yopishtiradi va o‘zini
muxrini qo’yadi. Qon guruhiga oid ma’lumotlarni kasallik tarixi titulidan
va boshqa xujjatlardan ko‘chirish mumkin emas. Bemorlar anamnezida
transfuziyadan
keyingi asoratlar kuzatilganda, xomiladorlikda, yangi
tug‘ilgan chaqaloqlar gemolitik kasalligida, bundan tashqari bemorlarga
alloimmun antitanacha borligida, ular uchun individual qon tarkibiy
O’quv qo’llanma
138
qismlarini tanlash maxsuslashtirilgan laboratoriyaga olib boriladi.
Miyelodepressiya mavjud bemorlarga ko‘p marta transfuziya kerak bo‘lsa
yoki aplastik sindrom kuzatiladigan
bemorlar uchun mos keluvchi
donorni tanlash orqali qon tarkibiy qismlarini transfuziyasi o’tkaziladi.
Qon tarkibiy qismlarini quyishni davolovchi shifokor yoki navbatchi
shifokor, maxsus tayyorgarlikka ega bo‘lgan, xirurgik yoki anesteziologik
operatsiya vaqtida, operatsiya narkozda qatnashmaydigan, bundan
tashqari alohida yoki kabinetda mutaxassis transfuziolog tomonidan
bajariladi. Komissiya gemotransfuziyaga ko‘rsatmani o‘quv maskanidan
tavsiya etgan shifokorlar orasidan aniqlab beradi.
Qon preparatlarini
quyishdan oldin ularning yaroqliligiga, donor va retsipiyentning bir
guruhga mosligi, ABO tizimi bo‘yicha va rezus mosligiga ishonch xosil
qilinadi. Transfuzion vositani quyuvchi shifokor uning germetikligini,
pasport qismi to‘g‘riligini, gemotransfuzion vositani sifatini makroskopik
tekshiradi. Gemotransfuziya vositasini yaroqliligini yorug‘lik yetarlicha
joyda aniqlash, chayqalishiga yo‘l qo‘ymaslikka e’tibor beriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
