53
bo„lib, unda keragidan ortiqcha hayvon yog„larini va sabzavotlarni iste‟mol qilinishi,
uni saqlanishi va aterosklerozni rivojlanishi orasidagi aloqani isbot qilishga ko„ra, o„t
kudgagini, jigar va boshqa ovqatni hazm qiladigan organlarda kasalliklarni
rivojlanishida echish roli katta ekanligi ko„rsatilgan.
SHuni ko„rsatib o„tish lozimki sabzovat va mevalar radionini me‟yori bo„yicha
kamayib borsa , unda organizmga vitaminlar kam tushadi. Ularni etishmasligi ayniqsa
vitamin S ni o„ziga xos xususiyati ateroskleroz rivojlanishi uchun yaxshi ta‟sir
ko„rsatadigan vaziyat hisoblanadi. NBS kasalligini tezlik bilan oshib borishiga olib
keladi.
IBS bilan kasallanganlarni kam kishi, va kimda-kim aralash ovqatlarni iste‟mol
qiluvchilarni o„rtasidagiga nisbati, qonni tarkibidagi xolestirin baland bo„lishi ega
bo„lgan foizdan kaso bo„ladi. Haddan tashqari hayvon mahsulotlaridan iste‟mol qilish,
albatta, to„liq qator jiddiy kasalliklarga olib keladi. Ayniqsa yoshi o„tgan kishilarni
ovqatlanish radionida (ayniqsa yog„lik) o„ta ortiq go„shtni iste‟mol qilish yomon.
Biroq bu shunday emas, ya‟ni bu eng emaydiganlar qilayotganlaridek ratsionidan
butunlay go„sht mahsulotini olib tashlash demakdir. CHunki go„sht, baliq,sut va
boshqa
mahsulotlar, aminokislotani almashtirib bo„lmaydigan to„liq to„plamini
saqlaydigan to„laqonli oqsil bilan ta‟minlaydigan to„laqonli oqsil bilan ta‟minlovchi,
vitamin V 12 va organizmga zarur bo„lgan boshqa ovqat bo„ladigan moddalar
hisoblanadi. Go„sht mahsulotlarining salbiy ta‟sir etishi asosan ovqat tarkibida vitamin
S ni bo„lmasligida namoyon bo„ladi. Rak kasalliklarini tez-tez, qaerda aholi nisbatan
sabzovat va mevalarni iste‟mol qiladigan joylarda ro„yxatga olinadi. Ana shunday
omillarni
taqqoslab, chet el olimlari quyidagi fikrlarni bildirishmoqda ya‟ni yangi
sabzavot va mevalar organizmda himoya fermentlarini ishlab chiqishga yordam beradi.
To„liq bir qator kasalliklarning profilaktikasi uchun yog„li kislota bilan boy to„yingan
hayvon yog„lari chegaralashga hech qanday shubha keltirib chiqarmaydi. SHuning
uchun hayvon yog„i bilan o„simlik yog„ini aql idrok bilan almashlab ishlatilishi kerak,
tarkibida ko„proq o„ta to„ydirilgan yog„ kislotalari bo„ladi. To„liq to„ydirilgan yog„
kislotasi juda zarur, chunki uni kamchiligi organizmni o„zini sintez qilishni bajarish
mumkin emas. To„liq to„ydirilgan yog„lar va
yog„larni
almashlashda ijobiy rol
o„ynaydi. SHunda, ular xolesterinni eritish bilan birga qo„shishga o„tkaziladi. O„simlik
yog„ini suiste‟mol
qilmoslik kerak, modomiki ayrim salbiy oqibatlarga olib kelishi
mumkin. SHunday taxminlar borki, me‟yordan ortiq iste‟mol qilish o„t pufagi toshi
kasalligini rivojlanishiga olib kelishi mumkin, ya‟ni o„simlik yog„lari
kanserogen
xossasiga ega bo„lib, ishlash jarayonini jadallashishiga olib kelishi mumkin.
Hozir bir necha so„z shakar haqida. SHakarni vatani Hindiston hisoblanadi, uni
birinchi marta shakar qamishidan olingan. Bizning eramizdan avvalgi IV asrda
Aleksandr Makedonskiyni askarlari Hindistonga kelganlarida, ular birinchi marta
shirin mo„„jiza-shakarni bildilar, uni keyinchalik boshqa davlatlarga olib ketildi.
SHakar- bu murakkab suvlar yoki uglevodlardan (disaxarid) tashkil topgan
bo„lib, u tabiatida toza xolda uchramaydi va uni 99,75-99,9% o„simlik shakaridan
(saxaroza) olindi.
Organizmdagi
shakarni roli, qisqacha, shunday bo„ladi. Faqatgina o„rtacha
sharoitda iste‟mol qilinganda, nihoyatda ijobiy rol bo„ladi. Xaddan tashqari shirinlikka
berilishi ovqat ratsionini kaloriyasini oshirishga olib keladi. O„ta ortiq darajadagi
54
shakar yog„larga va xolesteringa aylanadi, shunday qilib, qon tarkibida xolesterin ortib
boradi, va ateroskleroz kasalligini rivojlantirish uchun qulay sharoit yaratib beradi.
Bunga yana qo„shish mumkin, ya‟ni o„ta ortiq darajada shakarni organizmda ushlab
turish, organizmni yuqumli kasalliklarga qarshilik ko„rsatishini pasayishini keltirib
chiqaradi,
allergik reaksiyasi baytiradi, tishni chirishini rivojlanishiga yordam beradi.
O„ta ortiq darajadagi shakar shuningdek ichakni mikroflorasiga salbiy ta‟sir ko„rsatadi,
ya‟ni unda shov-shuvni bayishi kuzatiladi.
Agarda siz tez-tez va katta miqdorda shakar eydigan bo„lsangiz, unda qon
diabeti kasalligi kelib chiqishi mumkin. Bunda juda ko„p shlaklar hosil bo„ladi, uni
to„plangani organizmni o„zini-o„zi zaharlashga olib keladi. Hozirgi vaqtda shakar
diabeti etarli darajada tarqalgan kasallikdir. SHuni eslatib qo„yish kerakki, ya‟ni
qondagi shakar darajasini tez-tez o„zgarib turishi, uni xaddan tashqari iste‟mol qilishi
bilan bog„liqligi, miyani oziqlanishiga ta‟sir etadi.
SHakarni butunlay iste‟mol qilmaslik mumkin emas, chunki u organizmga zarur.
SHunday ekan, uni iste‟mol qilish me‟eriga rioya qilish shart. Sog„lom kishi uchun,
jismoniy tarbiya bilan shug„ullanuvchilarga, shakarni bir kecha-kunduzdagi me‟eri 80-
100 gr tashkil etish mumkin.
Fruktoza-to„la qimmatli shakarni almashtiruvchidir. Almashuv jarayonida uni
organizmda o„zini glyukozaga aylanib bo„lganidan keyin foydalaniladi.
CHunki
fruktozadan foydalanish uchun bir muncha kam insulin talab qilinadi ( shakar bilan
taqqoslash), uni diabet kasalligini davolashda profilaktika qilish uchun parxez vositasi
sifatida foydalaniladi. Parxezshunoslarni ko„rsatishicha, ya‟ni mevali shakardan
ovqatlanishda tishni tushishi pasayadi, aterosklerozni rivojlanish xavfi pasayadi.
Fruktoza ham xuddi shakarday kaloriyaga ega bo„lib, 1,7 marta unga nisbatan shirin,
shunday qilib, uni kam
miqdorda foydalanish mumkin, bu diabet kasalliklarda o„ziga
xos bo„lgan xususiyati muhimdir.
Do'stlaringiz bilan baham: 
