Samarqand davlat arxitektura qurilish instituti

O„rta Osiyo xalqlarining bellashuv va o„yinlari yoshlarni tarbiyalashning 
samarali vositasi sifatida. 

---

60 
O„rta Osiyoda turli tantanalar munosabati bilan xilma-xil xalq sayillarini 
o„tkazish an‟anaga aylanib qolgan. Kurash bellashuvlari to„ylarda, odatda, kechqurun 
katta gulxan yorug„ida tashkil etilgan.
Bolalarda milliy harakatli o„yinlar-berkinmachoq, toshotar, urdi-qochdi, oq suyak, 
akkol,bukri tayoq, oshq o„yini, qimor o„yini keng tarqalgan. 
O„rta Osiyoda aholining keng qatlamlari turli musobaqalarni tashkil etganlar, bu 
ijtimoiy faollik, intizom, o„zaro yordam, jamoatchilik va do„stlik, alohida 
imkoniyatlarni yuzaga chiqarishga ko„maklashgin, deb xulosa qilishimiz mumkin. 
Musobaqalar talaba yoshlarni tarbiyalashning samarali yo„li sifatida. 
Musobaqaning yuqori samaradorligini ta‟minlash uchun uning sub‟ektlarini 
(kim kim bilan bellashyapti- guruh guruh bilan, talaba talaba bilan) hamda ob‟ektlarini 
(qaysi sport turlari bo„yicha tashkil etilyapti) aniqlb olish zarur. 
Musobaqa shakllarini belgilashda talabalarning alohida holatini guruhlar, 
fakultetlar, yotoqxonalar orasidagi musobaqalar bilan uyg„unlashtirish juda muhim. 
Musobaqaning tarbiyaviy jihatdan samaradorligining muhim shartlaridan biri 
musobaqaga kirishayotgan talaba va guruhlar olgan majburiyatlarning maqbullik 
xususiyatidir. Majburiyatlar aniq bo„lishi, talabalarning haqiqiy imkonlariga mos 
kelishi hamda ularni yuqori darajadagi shiddat bilan faoliyat yuritishga jalb etishi 
lozim. 
Musobaqa to„g„ri tashkil etilishining muhim ko„rsatkichlaridan biri b sinasha 
bilish, sog„lom raqobat, eng bliga etib olish va undan o„zib ketish hamda o„z 
birinchiligini saqlab qolishdir. Bu guruhda ijobiy ma‟naviy-ruhiy iqlimni yaratadi. 
Ayni vaqtda bunday iqlim musobaqa natijalarini muhokama qilish va keyingi 
bellashuvlarga chaqirish uchun qulay vaziyatni yuzaga keltiradi, bu esa talabalarning 
jismoniy mashqlar, sport bilan mustaqil shug„ullanishini faollashtiradi. 
Musobaqalar quyidagi tamoyillarga muvofiq tashkil etishimiz mumkin: 
a) musobaqalar borishining oshkoraligi; 
b) yuqori natija ko„rsatkichi talabaning (guruhning) tezkorlik bilan 
rag„batlantirilishi (mukofotlanishi). 
Amaliy mashg„ulotlarni o„tkazish jarayonida musobaqa usulini qo„llashning 
tarbiyaviy ahamiyati. 
Talabalarni tibbiy-pedagogik tekshiruvidan o„tkazishda ularning jismoniy 
rivojlanishi, 
qad-qomati 
o„rganiladi. Jismoniy rivojlanishning eng yaxshi 
ko„rsatkichlariga va uyg„un tna tuzilishiga ega bo„lgan talabalarni alohida ajratib 
ko„rsatish lozim
. 
Jismoniy, funksional tayyorgarlik ko„rsatkichlari bo„yicha reytingning 
aniqlanishi o„quv jarayoniga musobaqa elementlarini tatbiq etadi va talabalar 
tomonidan katta qiziqish bilan qabul qilinadi. 
Amaliy mashg„ulotlarda qo„llash uchun tavsiya etilgan individual xususiyatga 
ega bo„lgan musobaqalar-bular armrestling, og„irliklar ko„tarish, testlar bo„yicha 
(ta‟tillik, gavdani ko„tarish, qo„llarga tayanib, ularni bukib-yozish) bellashuvlar.
Guruh doirasida ham xar xil sport turlari bo„yicha musobaqalar o„tkaziladi. 
Bir oqimdagi (potok) guruhlar orasida alohida testlar asosida ham, sport 
o„yinlari bo„yicha ham musobaqalar uyushtiriladi.