Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

Организмнинг даврлари ва таърифи 
 
Одам организмининг ривожланиши узлуксиз жараён сифатида инсон ҳаё-
тининг барча даврида давом этади. Одам ҳаётининг ҳар бир даврида шу давр-
нинг характерли хусусиятлари, олдинги даврнинг қолдиқлари ва келгуси 
даврнинг куртаклари пайдо бўлади. Бу даврларда организм кетма-кет 
морфологик биокимёвий ва физиологик ўзгаришларга учрайди. Бу ўзгаришлар 
ўсиш ва ривожланиш босқичларини юзага келтиувчи ирсий факторларга 
боғланган. 
Бола организми вояга этган организмдан бир қатор белгилари билан фарқ 
қилади. Тана вазнининг ортишидаги, алоҳида аъзолар ва тўқималарнинг катта-
лашувидаги энг жадал ўзгаришлар бола ҳаётининг биринчи йилида ва болалик 
даврида юзага чиқади. 
Вояга этган даврда организмнинг ўсиши тўхтайди, лекин функционал 
диференциялашуви ва рефлектер фаолияти такомиллашуви ички кортикал 
алоқаларнинг ривожланиши ва мураккаблашуви ҳисобига давом этади. Қариш 
жараёни ўзига хос бўлиб, бир қатор қайта ривожланиш билан боғлиқдир. 
Боланинг ривожланиш даврлари тана ва аъзолар оғирлиги ва катталиги, 
скелет суякларининг қотиш даражаси, тишларнинг пайдо бўлиши, ички сек-
реция безларидаги бирлаштирувчи тўқималарнинг ривожланиши, кортикал 
фаолият тавсифи ва бошқа белгилар асосида аниқланади. Лекин, ҳозирги 
давргача, ёшга оид даврларни тизимлаштириш учун асос бўладиган универсал 
умумий биологик функционал ва морфологик белгиларнинг тўлиқ рўйхати 
аниқлангани йўқ. Ёшга оид даврлар тизими Н.П.Гундобин томонидан тавсия 
қилинган бўлиб тизимлаштиришда бир томондан организмнинг асосий 
ривожланиш қонуниятлари, иккинчи томондан, болалик ва ўсмирлик даврида 
тарбиялашни ташкил қилиш масалалари ҳисобга олинган. Шунинг учун қуйи-
даги: ясли, боғча, бошланғич, ўрта ва юқори мактаб ёш даврларини педагогик 
даврлар деб ҳам юритса бўлади. Болалик даврининг тизими қуйидагича тавсия 
этилган