Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

Доначасиз лейкоцитлар
-агранулоцитлар комппакт ядроли майда 
ҳужайралар бўлиб, цитоплазмасида доначалар йўқлиги билан характерланади. 
Уларга лимфоцитлар киради. 
Мускуллар
- мускул тўқимасидан иборат орган, нерв импульслари 
таъсири остида қисқариш хусусиятига эга. Мускуллар мускул ҳужайрасининг 
тузилишига кўра икки гуруҳга бўлинади, висцерал мускуллар (силлиқ 
мускуллар - асосан барча ички органлар мускуллари) ва кўндаланг-тарғил 
толали мускуллар (скелет мускуллари). Одам танасидаги мускуллар (улар 600 
атрофида) умумий оғирликнинг асосий қисмини ташкил қилади (аёлларда 28-
32%, эркакларда 35-45%). 
Нафас олиш
- асосий ҳаётий жараёнлардан бири, организмда биринчи 
навбатда газлар алмашинувини ифодалайди. Нафас олиш деганда атмосфера 
ҳавосидан О
2
олиб, уни организмда содир бўладиган оксидланиш-қайтарилиши 
реакциялари 
учун 
сарфланиши, 
моддалар 
алмашинувининг 
охирги 
маҳсулотларидан – CО
2
нинг чиқариб юборилиши тушунилади. Нафас олиш 
ташқи ва ички бўлади. Ташқи ёки ўпка билан нафас олиш ташқи муҳитдан ўпка 
орқали О
2
олиш ва CО
2
ни чиқаришдан иборат. Ички нафас олиш ёки 
тўқималарнинг нафас олиши эса қон билан тўқималар орасидаги газлар 
алмашинувидир. 
Нейрон, нерв ҳужайраси
, - одам ва ҳайвонлар нерв системасининг 
асосий элементи, қўзғалувчанлик хусусиятига эга бўлган ҳужайралар. Нерв 
ҳужайрасининг танаси (сома) ва узун (аксон) ҳамда калта (дендрит) ўсимталари 
бўлади. ўсимталар сонига қараб, нейронлар униполяр (бир ўсимтали), биполяр 
бўлади. ўсимталар сонига қараб, нейронлар униполяр (бир ўсимтали), биполяр 
(икки ўсимтали) ва мултиполяр (кўп ўсимтали) бўлади. Аксон жуда узун (1 м) 
ва йўғон (1 мм) бўлиши мумкин. 
Нерв марказлари
- организм турли-туман вазифаларини бошқаришда 
маълум гуруҳ нерв ҳужайраларининг тўпланиб фаолият кўрсатиши. Сезувчи, 
ҳаракатга келтирувчи, вегетатив, ҳиссий ва бошқа нерв марказлари тафовут 
қилинади. 
Нерв системаси
- нерв ҳужайралари, нерв толалари, нерв марказлари, 
мия ва унинг турли қисмларидан иборат морфофункционал тузилма, организм 
қисмларини бир-бири билан, организмни ташқи ва ички муҳит билан боғлаб 
туради, ҳар хил таассуротларни қабул қилади, анализ ва синтез қилади. 
Қўзғалиш, тормозланиш жараёнлари ва уларнинг бир-бирига алмашиниши нерв 

---

222 
системаси ишининг асосини ташкил қилади. Турли-туман ҳиссиётлар ҳам нерв 
системасининг маҳсули. Нерв системаси марказий (орқа мия ва бош мия), 
периферик нерв системаси, вегетатив нерв тизимларига бўлинади. 
Нерв толалари
- нерв ҳужайраларининг узун ўсимталари (оксонлар). 
Нерв толалари икки хил: миелин пўтли ва миелинсиз бўлади. Одатда сезувчи, 
ҳаракатга келтирувчи ва вегетатив нерв толалари миелин пўстли бўлади. 
Симпатик нерв толалари кўинча миелин пўстисиз бўлади. Ҳар бир нерв 
таркибида ҳам миелинли, ҳам миелинсиз нерв толалари бўлади. 
Ноғора парда
- ташқи қулоқ билан ўрта қулоқни бир-бирига туташтириб 
турадиган парда. Қалинлиги 0,1 мм. Унинг асосий вазифаси келиб урилган 
товуш тўлқинларига айнан хос тебранма ҳаракат қилиш ва бу ҳаракатни ўрта 
қулоққа ўтказиш.