78
натижасида юзага келадиган ва оқибат натижада спортши
организмининг иш қобилияти юксалишида, унинг фазилат-
лари, малакалари ва мацоратларининг ривожланишида фз
ифодасини топадиган ижобий фзгаришлар (физиологик,
биохимик ва морфологик фзгаришлар) деб умумийлашган
маънода тушуниш керак. Демак, иккинши моментнинг маъноси
машғулотлар орасидаги интервалларнинг цаддан ташқари
фзайтириб юборилишига йфл қфймасликдан,
илгариги таъсир
этишлар натижаси сақлана боришини таъмин этишдан ва шу
йфл билан спорт фаолиятида узлуксиз юксалиш ушун шарт-
шароит яратишдан иборатдир.
Ушинши моментнинг ацамияти юқорида системалилик-
нинг умумий принчипи тацлил этилиши муносабати билан
йфлакай тушунтириб фтилган эди. Бунда спорт машғулотлари
вақтида юклама билан дам олишни алмаштириб туриш
системасининг фзига хос томонларини таъкидлаб фтиш керак.
Гап шундаки, спортшининг машғулотлари цамма вақт фақат иш
қобилияти тфла тикланган ва «фта тикланган»
шароитда
фтказилавермайди. Вақт-вақти билан иш қобилияти цали тфла
тикланмаган шароитда бир неша машғулотлар самарасини
жамлашга йфл қфйилади. Бунинг маъноси оранизмга алоцида
юксак талаб қфйиш ва натижада навбатдаги дам олиш вақтида
иш қобилиятини жуда юксак даражага кфтаришдир. Кейинги
йиллардаги спорт амалижтида ва экспериментал маълумотлар
машғулот юкламаларининг
бундай режими маълум шароит-
ларда рачионал цисобланиш мумкин эканлигидан далолат
беради (Л.И. Абросимова, И.Г. Огольчов ва бошқалар). Бунда
шаршоқни тамомила қолдириш ушун етарли дам олиш,
спортшининг олдиндан машқ кфрганлигининг юқори бфлиши,
пухта тиббий-педагогик назорати албатта шартдир.
Шундай қилиб, умумий қоида - навбатдаги цар бир
машғулотда спортшини иш қобилиятини тфла тиклаб ва «фта
тиклаб» бфлгандан кейин бошлаш - спорт машғулотида
махсус
хусусиятга эга бфлади. Бу ерда мазкур қоида цар бир
79
машғулотга алоцида тадбиқ этилиши шарт бфлмай, балки бир
неша машғулотлардан иборат машғулотлар сериясига тадбиқ
этилади. Бунда ана шу сериялар жамланган улкан битта юклама
цисобланади. Бу сериядаги машғулотларнинг миқдори ва улар
фртасидаги интервалларнинг катталиги кфпгина шарт-шароит-
ларга,
жумладан, машғулотнинг давр ва босқишларига боғ-
лиқдир.
Машғулот жаражнининг бундай зишланиши туфайли
машғулотларнинг умумий миқдори аншагина ортиб, айрим
вақтларда (етарли даражада юксак малакали спортшиларда)
цафтасига 6 та ва ундан ортиқ мартага етади, албатта. Бунда
барша машғулотлар асосий эмас ва
юклама жицатидан тенг
бфлмайди. Уларнинг баъзилари олға томон одимлашга, яъни
спортшиларнинг янги марраларни эгаллашларига хизмат
қилиб, уларга энг юксак машғулот талаблари қфйилади.
Биринши спорт разряди бфйиша натижа кфрсатган жш
спортшилар билан цар куни бир марталик машғулот фтказилса
(цафталик микрочикллар жуда цам кам цолда 1-2 марта
фтказилади. Юқори малакали
спортшиларда бундай режим
олдинги натижани ушлаб туриши мумкин. Шунинг ушун улар
билан цар куни 2-4 машғулот фтказилса, цафтада 4-7 машғулот
катта юклама билан фтказилиши керак. Бошқа баъзи машғу-
лотлар эса қфшимша ацамиятга эга бфлади. Бошқа баъзи
машғулотлар эса қфшимша ацамиятга эга бфлади. Асосий
машқлар агар улар шидамлиликни тарбиялашга кфпроқ
қаратилган бфлмаса, одатда умумий иш қобилияти тикланган ва
ортган шароитда олиб борилади. Қфшимша машғулотлар эса
ғоят хилма-хил шароитлара фтказилиши мумкин, шунки
уларнинг маълум қисмидан цатто дам олишнинг фаол формаси
сифатида цам фойдаланилади.
Do'stlaringiz bilan baham: