Sabirova rixsi abdukadirovna yuldashev nosirjon muxam edjanovich


Katabolizim va anabolizimda energiya



Download 7,48 Mb.
Pdf ko'rish
bet10/221
Sana19.07.2022
Hajmi7,48 Mb.
#824812
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   221
Bog'liq
2 5454016151275179100

14


Katabolizim va anabolizimda energiya
almashinuvining
oraliq mahsuloti - ATFdir
M oddalam ing oksidlanish energiyasi
Energiya 
Transm em bran Trar
1.3-rasm. Hujayra tomonidan bajariladigan ishlar bilan
moddalarning oksidlanish energiyasi orasidagi bogMiqlik
Organizm hujayralarida doimo ulaming struktur-funksional kom- 
ponentlarining parchalanishi va sintezlanishi kuzadladi. Parcha- 
lanishda hosil bo‘ladigan moddalar oziq moddalari kabi organizm 
metabolidarining umumiy fondini tashkil qiladi. 0 ‘sayotgan orga- 
nizmda stmktur-funksional komponentlaming hosil b o iish tezligi, 
ularning parchalanish tezligidan katta, shuning uchun ulaming 
umumiy massasi ortib boradi. Katta yoshli odamda ushbu jarayonlar 
tezligida tenglik kuzadladi.
Ochiq tizim bo‘ lgan organizmlarga o ‘z-o‘zidan ko‘payish qobiliyati 
xosdir, ya’ni ular o‘zini-o‘zi nusxalash (kopiyalash) xususiyadga ega. 
Tirik tizimlardagi o4z-o4zidan ko‘payish qobiliyatini yana reproduk- 
siya deb ataydilar. Ushbu jarayon tirik materiyaning tashkillashishi- 
ning barcha darajalarida amalga oshiriladi. Reproduksiya hisobiga 
nafaqat to‘liq organizm, balki hujayralar va hujayra organellalari 
(mitoxondriyalar, plastidalar va boshq.) bo'linishdan so‘ng o ‘zining 
boshlang‘ich holatlariga o ‘xshash bo‘lib qoladi.
Birlamchi o ‘z-o‘zidan ko‘payish molekulyar darajada kuzatiladi. 
Xususan, DNK kabi informatsion molekula ikkilanishda, birlamchi 
(ona) molekulani to ‘liq qaytaruvchi ikki qiz molekulalarini hosil 
qiladi.
1.4. Tirik tizimlarda o'z-o‘zidan kopayish
15


Am m o DNKning ikkilanishi uchun k o ‘plab fennentlar mavjud 
bo lishi kerak, fermentlar oqsillar bo‘lganligi uchun ulaming genlari 
ham mavjud b o iis h i kerak. Bulardan tashqari, har doim ham ovqat 
tarkibida mavjud b o im a g a n yoki ovqat hazm qilish tizimida tez 
paichalanib ketadigan, ba’zi bir birlamchi molekulalarning mavjudligi 
am talab qilinadi. B u holatda ushbu moddalar hujayraning o ‘zida 
sintezlanishi lozim. Bu esa metabolizm mavjud bo‘lishini anglatadi. 
Bulaming hammasi DNK molekulasining o ‘z-o‘zidan ko‘payishi 
bu o z-o zidan ko‘payishning eng birlamchi bosqichi ekanligini 
anglatadi.
Shu asosda organellalaming o ‘z-o‘zidan ko‘payishi, y a’ni o ‘z- o 
zidan ko payishning ikkinchi bosqichi ketadiki, u uchinchi bosqich, 
ya ni hujayraning o ‘z-o ‘zidan ko‘payishiga asos b o iad i.
Demak, ko‘p hujayrali organizmlaming alohida hujayralari o ‘z-
o zidan ko‘payuvchi tizim lar bo‘lib, to ‘liq ko‘p hujayrali organizm 
esa - yanada yuqori darajadagi o ‘z-o‘zidan ko‘payuvchi tizimdir. 
Populyatsiyalar, turlar, biogeotsenozlar, biosfera murakkabligi ortib 
boruvchi o ‘z-o‘zidan ko‘payib boruvchi tizimlardir. Yer yuzidagi eng 
sodda tuzilgan O‘z-o ‘zidan k o ‘payuvchi organizmlar bakteriyalardir: 
ulaming genomi o ‘rta hisobda 5000 gen saqlasa, inson genomi 50
000 gen saqlaydi.
Shunday qilib, moddalar almashinuvi natijasida ovqat bilan qabul 
qilingan moddalar hujayraning o ‘z moddalari va strukturalariga 
aylanadi va bundan tashqari, organizm tashqi ish bajarish uchun 
energiya bilan ta ’minlanadi. O ‘z-o‘zidan ko‘payish, y a’ni o"z 
nusxalarini yaratish - tirik organizmlaming, notirik tabiatdagi modda 
almashinuvidan farqlovchi, fundamental xususiyati hisoblanadi.

Download 7,48 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   221




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish