S. Y. Yusupov, sh. R. Gulomov, N. B. Nasrullayev

umumilmiy va maxsus usullari 
quyidagi shakllarda qо‗llanilishi kerak: 
1.
Kompyuter 
texnik 
ekspertizasini 
ishlab 
chiqarish. AT-
mutaxassislari boshqa turdagi ekspertizada ishtirok etishlari kerak. Misol 
uchun, dasturiy ta‘minot ekzemplyaridan foydalanish huquqi narxini 
aniqlash bо‗yicha tovar (iqtisodiy) ekspertizani о‗tkazish. Mualliflik 
huquqining buzilishini isbotlash uchun bunday tajriba mutlaqo 
zarur. Odatdagi iqtisodchi bu sohada mavjud amaliyot bilan narx-navo 
dasturiy mahsulotlarining xususiyatlari bilan tanish emas. 
2.
Mutaxassislarning kompyuter ma‘lumotlariga tegishli - taftish, 
olib qо‗yish, tekshirish va h.k. tadqiq qilish harakatlarini bajarishda 
ishtirok etish. Misol uchun, olib qо‗yilishi kerak bо‗lgan kompyuterni 
о‗chirib qо‗yish kabi oddiy vazifa. О‗chirishning hech qanday qiyin 
usuli yо‗q. Uni tо‗g‗ri о‗chirish uchun ishning holatini tahlil qilish, har 
xil hodisalarning ehtimolligini kо‗rib chiqish va faqat shunga asosan 
о‗chirish usulini tanlash kerak. 
3.
Sud majlisida mutaxassisning ishtiroki. Sud zalidagi mutaxassis 
tarjimon kabi ish yuritishi, jarayonning ishtirokchilariga atamalarning 
ma‘nolarini tushuntirib berishi, ma‘lum texnik tafsilotlarning mazmunini 
aniqlashtirib berishi mumkin. 
4.
Tezkor xodimlarni va tadqiq qilishchilarni texnik vositalar bilan 
ta‘minlash, ulardan mutaxassislar ishtirokisiz о‗z ishlarida mustaqil 
ravishda foydalanishlari mumkin. 
5.
Foydalanuvchilar va texnik mutaxassislarni raqamli dalillarni 
birlamchi joylashtirish usullari, ularni yо‗q qilishdan himoya qilish 
bо‗yicha о‗qitish. Kompyuter jinoyatlarining muhim qismi faqatgina 
tajovuzkorning maqsadi bо‗lgan axborot tizimining operatori jurnallarni, 
elektron xabarlarni, ishlatiladigan dasturlarni va boshqa potensial 

---

144 
dalillarni saqlashga e‘tibor bermasligi sababli hal etilmagan. Yoki 
kelajakda bunday dalillar haqiqiy bо‗lishi uchun ularni qanday qilib 
saqlash kerakligini bilmasligi, yoki hatto raqamli izlarning borligidan 
shubha qilmasligi mumkin.