S. Y. Yusupov, sh. R. Gulomov, N. B. Nasrullayev

umumilmiy tadqiqot usullari
raqamli kriminalistikasida 
cheklanmagan holda ishlatiladi: 
1.
Kuzatish. 
2.
Baholash. 
3.
Tavsiflash. 
4.
Solishtirish. 
5.
Tajriba. 
6.
Modellashtirish. 
7.
Izoh. 
8.
Tahlil va sintez. 
9.
Bashorat. 
Tasavvur qilaylik, jinoyat sodir etilgan joyda - poyabzal izi 
topilgan. Tadqiq qiluvchilar bu izni dalolatnomada qayd etadilar, keyin 
esa ular poyabzalning izini kо‗rganini aytishga tayyordirlar va sudya 
ular aslida nimani kо‗rganliklari tо‗g‗risida shubha qilmaydi. 
Kompyuter ma‘lumoti esa butunlay boshqacha. Tasavvur qilaylik, 
"Insident 
joyida", 
ya‘ni 
server 
diskidagi 
log-fayldagi 
yozuv 
topildi. Inson his qilish organlari uni idrok eta olmaydi. Ushbu yozuvni 
kо‗rish uchun quyidagi texnik vositalarning vositachiligiga muhtojmiz: 

qattiq disk (HDD) mexanizmi; 

ichki mikrodastur bilan HDD nazoratchisi (firmware); 

BIOS dasturiy ta‘minoti va fayl tizimi (drayver); 

faylni kо‗rish uchun dasturiy ta‘minot (masalan, "less" 
vyuveri); 

ekran drayveri; 

о‗z mikrodasturi bilan ta‘minlangan apparat vositalari 
(klaviatura, monitor). 
Umumilmiy bilan bir qatorda forenzikada aynan unga taalluqli 
maxsus tadqiq usullari
ham qо‗llaniladi: 
1.
Maxsus kriminalistik axborot tizimlarini yaratish va qо‗llash. 

---

143 
2.
Ommaviy ("Google" kabi), shuningdek, maxsus ("Eshelon" kabi) 
qidiruv tizimlaridan dalillarni aniqlash yoki tekshirish uchun 
foydalanish. 
3.
Asl foydalanuvchi yoki о‗zgartirilgan ma‘lumotni о‗z ichiga 
olgan fayllardan ajratish uchun ma‘lum fayllarning xesh-funksiyalarini 
yig‗ish. 
4.
Kelajakda sodir bо‗lishi ehtimoli mavjud Insidentlarni tadqiq 
qilish maqsadida ommaviy axborot vositalarining tо‗liq tarkibini 
arxivlash. 
5.
Laboratoriya sharoitida shubhali dasturlarning xatti-harakatlarini 
о‗rganish uchun tarmoq xizmatlarini taqsimlash. 
Jinoyatchilikka qarshi kurashda kompyuter kriminalistikasining