S. P. Allayorov

Taqrizchilar: Rajabov B. Sh.
Toshkent viloyati Chirchiq davlat
pedagogika institute, “Aniq fanlar” fakulteti professori,
texnika fanlari doktori 
Mamarajabov M.
Nizomiy nomidagi TDPU «Informatika
va uni o‘qitish metodikasi» kafedrasi mudiri, pedagogika
fanlari nomzodi, dotsent 
Abduraximov D.B.
GulDU «Amaliy matematika va
axborot texnologiyalari» kafedrasi dotsenti, pedagogika
fanlari nomzodi.
© GulDU, 2020. 

---

3 
So‘zboshi 
Hozirgi globallashgan jamiyatda axborotlashtirishning milliy tizimini 
shakllantirish, davlatlar oʻrtasida tinchlik va madaniyatni shakllantirishda, 
madaniyat va jamiyat hayotining barcha sohalarida zamonaviy axborot 
texnalogiyalarini, kompyuter va telekommunikatsiya vositalarini ommaviy 
ravishda joriy etishda, hamda ulardan foydalanishda, fuqorolarning axborotga ortib 
borayotgan talab ehtiyojlarini yanada to'liqroq qondirishda, jahon axborot
resurslaridan bahramand bo'lishni kengaytirish alohida ahamiyat kasb etadi.
 
Oʻzbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgan kundan boshlab 
demokratik yangilanish va iqtisodiy islohatlarni erkinlashtirish yoʻlida ulkan 
qadamlar qoʻydi.
O‘zbekiston mustaqilligining dastlabki kunlaridanoq yuksak malakali va 
yangicha dunyoqarashga ega bo‘lgan milliy kadrlarni tayyorlash, hayotimizda 
muhim ahamiyatga ega bo‘lgan masalalar qatorida ta’lim - tarbiya tizimini tubdan 
isloh qilish, uni zamon talablari darajasiga ko‘tarish, barkamol avlodni tarbiyalab, 
voyaga yetkazish dolzarb masala bo‘lib qoldi.
Bunday murakkab vazifalarni amalga oshirish uchun mavjud ta’lim tizimini 
atroflicha tahlil etish, mavjud muammo va kamchiliklarni batamom bartaraf etish 
hamda ilg‘or xorijiy tajribalardan samarali foydalanish orqali ta’lim tizimini 
yanada takomillashtirish masalalari ilgari surildi.
Respublikamizda qabul qilingan “Ta’lim to‘g‘risida”gi qonun va “Kadrlar 
tayyorlashning milliy dasturi” yuqoridagi vazifalarni amalga oshirishga qaratilgan 
bo‘lib, ular zamon talablariga javob beradigan mutaxassislarni tayyorlovchi Oliy 
o‘quv yurtlariga katta ma’suliyat yukladi. Natijada davlat ta’lim standartlari, o‘quv 
dasturlari asosida darsliklar, o‘quv, o‘quv-uslubiy qo‘llanmalar hamda o‘quv-
uslubiy majmualarini ishlab chiqish masalasi yuzaga keldi.
Ta’lim tizimida axborot texnologiyalarni qoʻllash boʻyicha bir qator amaliy 
ishlarni bajarishda Oʻzbekiston Reslublikasining «Axborotlashtirish toʻgʻrisida» 
qonuni, "Elektron tijorat toʻgʻrisida" qonuni, «Kompyuterlashtirishni yanada 

---

4 
rivojlantirish va axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish chora-
tadbirlari toʻgʻrisida» Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasinnng qarori, 
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Farmonlari, «Oʻzbekston Respublikasining 
jamoat ta’lim axborot tarmogʻi “ZiyoNET” ni tashkil etish toʻgʻrisidagi 
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentinnng qarorlari asos qilinib olinmoqda. 
Ushbu keltirilgan qonun, qaror va farmonlarda “... maktablar, kasb-hunar 
kollejlari, akademnk litseylar va oliy oʻquv yurtlarining talim jarayoniga 
zamonaviy kompyuter va axborot texnologiyalarini egallashga hamda ularni faol 
qoʻllashga asoslangan ilgʻor ta’lim tizimlarini kiritish” vazifalari belgilab 
qoʻyilgan. 
Shuning uchun ham har bir mutaxassis oʻz kasbiy sohalarida zamonaviy 
axborot texnologiyalaridan foydalanish muhim ahamiyat kasb etadi. 
“Axborot tizimlari” fani "Kadrlar tayyorlash milliy dasturi" da qoʻyilgan 
vazifalarni amalga oshirish imkonini beruvchi fanlardan biri hisoblanadi. Bunda 
yangi axborot texnologiyalarini joriy qilish, zamonaviy dasturiy vositalardan 
foydalanish, shaxsiy kompyuterlarni samarali ishlatish kabi masalalarga asosiy 
e’tibor qaratiladi. 
"Axborot tizimlari" fanining asosiy xususiyati shundan iboratki, u 
axborotlashgan jamiyat yaratish jarayonini tezlashtiradi va iqtisodiy ob’ektlarning 
faoliyatini umumlashtirilgan boshqarish funktsiyalariga mos holda echilishini 
ta’minlaydi. 
Ayni paytda kompyuterlar va aloqa vositalari asosida axborotni toʻplash, 
saqlash va taqdim etishning zamonaviy usullari, yangi axborot tizimlari va 
texnologiyalari haqida har bir savodli fuqaro, shu jumladan magistratura talabalari 
ham bilishlari va oʻz faoliyat sohasida tadbiq eta olishi zarur. Chunki ta’limni 
axborotlash - ta’lim sohasini nazariy va amaliy ishlab chiqish hamda ta’lim va 
tarbiyaning psixologik-pedagogik maqsadlarini amalga oshirishga qaratilgan 
zamonaviy, yangi axborot texnologiyalaridan foydalanish jarayoni hisoblanadi 
Ma’lumki, axborot tizimlari va texnologiyalari barcha sohalarda tobora keng 
qo‘llanilmoqda. Respublikaning barcha sohalarini texnik qayta qurollantirish, 

---

5 
zamonaviy texnika va texnologiyalar bilan ta’minlash hamda xalqaro zamonaviy 
talablarga javob beruvchi telekommunikatsiya va kompyuterli aloqa tizimlarini 
rivojlantirish dolzarb masalalardan biri bo‘lib qolmoqda. Bu fanni o‘qitishdan 
asosiy maqsad, magistrantlarga zamonaviy axborot texnologiyalarining axborot, 
texnik, matematik, dasturiy ta’minotlari bilan tanishtirish, ularni amalga oshirish 
yo‘llarini, o‘rgatishdan iborat. 
“Axborot tizimlari” fani jamiyat faoliyatining barcha sohalariga, jumladan 
ta’lim sohasiga izchil kirib bormoqda, ayniqsa yoshlarni bilim olishlarida, jahon 
yangiliklaridan bahobar boʻlishlarida, Internet tarmogʻidan maqsad sari 
foydalanishlarida katta yordamchi axborot makoni boʻlib xizmat qilmoqda. 
Shuning uchun bu fan o'quv kursi sifatida mamlakatimizda yuqori malakali 
mutaxassis kadrlarni tayyorlashda muxim fanlardan biri.
Ushbu fanning maqsadi axborot tizimlarining oʻziga xos xususiyatlari va 
imkoniyatlari, ахborot tizimlarini inson faoliyatining turli sohalarida qoʻllanish 
asoslarini oʻrgatishdan iboratdir. Fanning asosiy maqsadlaridan biri – bu turli 
sohalar boʻyicha axborot tizimini yaratish usullari, axborot tizim struktiurasi va 
faktorlari boʻyicha sinflanishi, axborot tizim xususiyatlari va imkoniyatlari, 
ta’minot va funksional qismlarini loyihalashni va hozirda mavjud axborot tizim 
turlaridan foydalanishni bilishlarini nazarda tutadi. Magistratura talabalariga 
axborot tizimlari (tarmoqlar boʻyicha) bilan tanishtirish va bu vositalarini ishlab 
chiqarish, ilmiy tadqiqot ishlari, laboratoriya ishlari hamda oʻquv jarayonlariga 
nazariy va amaliy tadbiq etish usullari va ularning oʻziga xos xususiyatlarini 
oʻrgatishdan iboratdir. 
Informatika 
va 
axborot 
texnologiyalari 
fani 
kompyterda 
ishlash 
koʻnikmasini shakllantirish, axborot bilan ishlashning eng yangi qurollari bilan 
tanishtirsa, axborot tizimlari fani mana shu qurollardan foydalanib inson 
faoliyatidagi turli muammolarini tez, soz va unumli xal qilish yoʻllarini, ya'ni 
informatika muammolarimiz yechimi qurollarini, axborot tizimlari esa shu 
qurollardan foydalanib yechimning oʻzini topish yoʻllarini, yechimni asoslash va 
baxolash mezonlarini oʻrgatadi. Xayotimizning har bir jabxasida, xox u boshqaruv 

---

6 
boʻlsin, xox u ishlab chiqarish boʻlsin, xox u savdo yoki oʻzga davlatlarni 
iqtisodiy sohalari boʻlsin, barchasining rivojlanishi axborot tizimlari bilan 
chambarchas bogʻliq.