S. E. Xolmurotoy, N. T. Shoyusupova

Mehnat reduksiyasi 
- murakkab mehnatni oddiy mehnatga aylantirishdir, 
bundan maqsad turli murakkablikdagi mehnatga haq toiash oichovlarini aniqlashdir. 
Jamiyat rivojlanishi bilan murakkab mehnat ulushi ortib boradi. Bunga sabab 
korxonaning texnika bilan qurollanish darajasi oshganligi, xodimlarning m aium oti 
va rivojlanishiga qo'yiladigan talablaming ortganligidir.
Murakkab mehnat oddiy mehnatdan farq qilib, bir qator xususiyatlarga ega 
boiadi:
• xodim ning harakatlarini rejalashtirish, tahlil qilish, nazorat qilish va 
muvofiqlashtirish kabi aqliy mehnat funksiyalarini bajarish;
» xodimning teran fikrini bir joyga to'plashi va aniq maqsad bilan intilishi;
« qarorlar qabul qilish va harakatlardagi izchillik;
« xodim organizmining tashqi ta’sirlarga aniq va to 'g ’ri aks-sado berishi;
® tez, chaqqon va xilma-xil mehnat harakatlari;
« mehnat natijalari uchun javobgarlik.
Mehnat mazmunining ikkinchi belgisi 
— xodimning kasbga yaroqliligidir. Uning 
mehnati natijalariga ta ’siri insonning qobiliyatlari, unda genetik iqtidorlaming 
shakllanishi va rivojlanishi, kasbni to'g’ri tanlash, kadrlaming rivojlanishi va ulami 
tanlash shartlari bilan bogiiqdir. Kasb tanlashda kasbga yaroqlilikni aniqlashning 
maxsus usullari, masalan, professiografiyaning ahamiyati katta.
Mehnat mazmunining uchinchi belgisi 
— xodimning mustaqillik darajasi boiib, 
u mulkchilik shakli bilan bogiiq tashqi cheklanishlarga ham, shuningdek, ishning 
murakkablik miqyosi va darajasi taqazo etuvchi ichki cheklanishlarga ham aloqadordir. 
Javobgarlik darajasini oshirganda qarorlar qabul qilishda cheklashlaming kamayishi 
harakatlaming erkinroq boiishini, ijodkorlikni va muammolami hal etishga norasmiy
87

---

yondashish imkoniyatini bildiradi. Har qanday erkinlik kabi mustaqillik darajasining 
ortishi ham hamma narsani bemalol qilish mumkinligini bildirmaydi. Xodimning 
mustaqilligi rivojlangan shaxsning o‘z-o‘zini anglash darajasi mezoni, ish natijalari 
uchun javobgarlik choralarini anglatadi.