S. E. Xolmurotoy, N. T. Shoyusupova

(6.1-chizma):
• ehtiyojlarni qondirish usuli
(bu mehnatning birinchi va eng muhim funksiyasi 
boiib, insonning ijtimoiy turmushi ana shundan boshlanadi);
• 
ijtimoiy boylikning yaratuvehisi
(bu shunday faoliyatki, uning yordamida inson 
o‘z ehtiyojlarini qondiradi, o‘zi bilan tabiat o'rtasidagi moddalar almashinuvini 
bevosita ifodalaydi, tartibga soladi, nazorat qiladi);
•jam iyat ijodkori va ijtimoiy taraqqiyot omillari
(mehnat ehtiyojlarni qondirish 
va boylik yaratish butun ijtimoiy taraqqiyotga asos boiadi - jamiyatning ijtimoiy
86

---

qatlamlarini va ularning o‘zaro hamjihatligi asoslarini shakllantiradi);
• 
insonningyaratuvchanligi
(inson hayotining barcha boyliklarini yaratib, ijtimoiy 
taraqqiyot subyekti sifatida maydonga chiqadi, umuman, jamiyatni mehnatga jalb 
qilib, o‘z-o‘zini ham rivojlantirib boradi, bilim va kasb malakalarini egallaydi, 
muomala va o ‘zaro yordam ko'nikmalarini shakllantiradi).
Mehnat rnazniuni 
— xodimning mehnat predmetlari va vositalari bilan o‘zaro 
munosabatga kirishuvidir. Masalan, tikuvchi tikuv mashinasida foydalangan holda 
gazlama bilan ishlaydi, oshpaz taom tayyorlashda oziq-ovqat xom ashyosi va 
mahsulotlaridan, shuningdek, o‘zi uchun zarur boigan pishirish jihozlaridan, 
gaz plitasidan foydalanadi. Mehnat mazmuni quyidagi belgilar bilan xarakterlanadi: 
mehnatning murakkabligi; xodimning kasbga yaroqliligi; xodimning mustaqillik 
darajasi. Aytib o‘tilgan belgilarni batafsilroq ko‘rib chiqamiz.
Mehnat mazmunining birinchi belgisi 
uning murakkablik darajasi bilan farq 
qilishidir. Olimning mehnati chilangaming mehnatidan murakkabroqligi, do‘kon 
rahbarining mehnati g’aznachi mehnatidan qiyinroqligi tushunarlidir. Biroq turli 
mehnat xillariga haq toiash oichovlarini asoslash uchun ulami taqqoslash kerak 
boiadi. Murakkab va oddiy mehnatni o ich ash uchun «mehnat reduksiyasi» 
tushunchasi qoilaniladi.