S. E. Bekbergenov, Q. A. İsmaylov, M. B. Sharibaev YarımO’tkizgishler fizikası boyınsha mA’seleler shıG’arıW

Sheshimi: Erkin ju’riwdin’ ortasha uzınlıg’ı formulası menen anıqlanadı. Bunda r – shashırawshı oraydın’ sferalıq radiusı, N – zaryad tasıwshılardın’ kontsentratsiyası.

Berilgen jag’dayda

Soqlısıwlar arasındag’ı ortasha waqıt g’a ten’, –elektronnın’ ortasha tezligi. Tap sonday-aq

(2.13)

(2.14)

Qozg’alıwshanlıq to’mendegige ten’

(2.15)
2.3-ma’sele. Meyli n-tip kremniy kirgizilgen uzınlıg’ı 5 mm, eni 2 mm ha’m qalın’lıg’ı 1 mm bolg’an p-tipli kremniy u’lgisi berilgen bolsın. Eger u’lginin’ elektrlik qarsılıg’ı 100 Om bolsa, u’lgidegi aralaspalardın’ kontsentratsiyasın esaplan’. Elektron ha’m geweklerdin’ qozg’alıwshan’lıg’ı sa’ykes 0,12 ha’m 0,025 m²/V·s, al menshiklik tok tasıwshılardın’ kontsentratsiyası g’a ten’ bolsın. Elektronlıq o’tkiziwshen’liktin’ geweklik o’tkiziwshen’likke qatnasın tabın’.

Sheshimi: Salıstırmalı qarsılıqtın’ tiykarg’ı formulasınan paydalanıp ha’m og’an tiyisli ma’nislerdi qoyıp, aralaspalı material ushın to’mendegi ma’nisti alamız:

Aralaspalı kremniydin’ salıstırmalı qarsılıg’ı da to’mendegi an’latpa menen anıqlanadı:

(2.16)

(2.16) formulag’a tiyisli shamalardı qoysaq

(2.17)

Sonday-aq qatnastı paydalanıp, og’an - ma’nisin qoyıp to’mendegige iye bolamız:

(2.18)

Bunnan ekenligin tabamız. Egerde (2.17) an’latpanın’ eki jag’ın g’a ko’beytip jibersek, onda

an’latpasına iye bolamız. Bunnan ekenligin esapqa alsaq

.

An’latpanın’ on’ jag’ındag’ı ag’zanı ten’liktin’ shep jag’ına shıg’arıp jibersek ha’m de tın’ ma’nisin qoysaq, to’mendegi kvadrat ten’lemeni alıwg’a boladı:

(2.19)

Kvadrat ten’lemeni sheship biz donorlardın’ u’lgidegi kontsentratsiyasın tabamız:

U’lgide aktseptorlarda tap usınday ma’nistegi kontsentratsiyag’a (N_a) iye.

Biz aldın’g’ı ma’seleden elektronlıq ha’m geweklik o’tkiziwshen’lik an’latpa menen anıqlanatug’ınlıg’ın ko’rdik: ha’m bulardın’ qatnasların alsaq:


2.4-ma’sele. Taza kristalldan ibarat bolg’an germaniy g’a iye. 300 K temperaturada atomnan bir atom ionizatsiyalang’an. Elektron ha’m geweklerdin’ berilgen temperaturadag’ı qozg’alıwshan’lıg’ı sa’ykes 0,4 ha’m 0,2 m²/V·s g’a ten’. 300 K temperaturada III gruppa elementi kirgizilgende taza germaniydin’ 10⁷ atomına bir qosımta atom sa’ykes kelgen waqıttag’ı germaniydin’ o’tkiziwshen’ligin tabın’.
Sheshimi: Ma’selenin’ sha’rti boyınsha 300 K temperaturada atomnan ha’r bir atom ionizatsiyalang’an. Sonlıqtan, germaniydegi menshikli tok tasıwshılardın’ kontsentratsiyası dı tabıw ushın, dı g’a bo’liwimiz kerek, yag’nıy

.

2.1-ma’seledegi sha’rtinen paydalansaq

Biz o’jire temperaturasında (300 K) taza germaniydin’ elektrlik o’tkiziwshen’liginin’ ma’nisin taptıq.

Egerde 300 K temperaturada menshikli yarımo’tkizgishke u’sh valentli atom kirgizsek, onda ol n-tiptegi materialg’a aylanadı. Bunda aktseptorlardın’ kontsentratsiyası N_a to’mendegige ten’ boladı



p - tiptegi yarımo’tkizgishtin’ elektro’tkiziwshen’ligi to’mendegi formuladan anıqlanadı