S avezbayev, S. N. Volkov

Yer tuzish loyihasining tarkibiy qismlari bu yerlardan foydala­nishni va uni rnuhofaza qilishni tashkil etishning,ushbu ob'ektda ■ hududni tashkil etishning bir-biri bilan bog'liq, birgalikda qo'yilgan yjizifasini oqilona va samarali yechishni ta'minlovchi asosiy-masalalaridir.
Loyibaning tarkibiy qismi boi odatda yetarlik darajada yirik masala;
u qator o'zaro bog'liq yer tuzishning elementlaridan tashkil topishi
mumkin. Ularga-Iqyiha^ planida ko'rsatiladigan (joylashtiriladigan),
demak, key» hududda joylashtiriladigan (masalan, almashlab ekish
idalalarini, sug'orish uchastkalarini, dala yo'llarini joylashtirish) u
yoki bu tadbiriar kiradi. - _:
■л Yer f tuzish; boi'yichai adabiy®tlarda yer tuzish, shakllari degan atamani ham'ucfeatish rhumkin.Qldingi davrlarda odatda kolxozlarda
112
yer tuzish va sovxozlarda yer tuzish ajratilar edi. Bu ikki shakl
tushunchasi o'tgan asming 30-yillarida paydo bp'ldi, u vaqtda
kolxozlar va sovxozlarhududlarini tashkil etish haqiqatan ham bir-
biridan keskin farq qilar edi, bu ularning lashkiliy-ishlab chiqarish
tarkibi, yerdan foydalanishlari o'lchamlari, ijtimoiy sharoitlardagi
farqlar bilan bog'liq edi; Biroq, keyinchalik, Ьц farq (ayniqsa
kolxozlar yiriklashtirilganlaridan keyin) sezilarli da.rajada karrtay4i,
yer tuzishning mazmuni va usullari bu ikki turdagL.xo'jaljWarda
asosan bir xil bo'lib qoldi. Shu sababli, yer tuzishpi. ikkr.shaklga
yuqoridagi belgi bo'yichaibo'lish^.amaliy jihatdarj a'z.aharoiyatini
yo'qotdi. Shu bilan bir qatorda, agrar islohot bilan bog'liq irmlkehilik
shakllarining, yerga egalik qilish va foydalanishning, xo'jaliklar turjari
va o'lchamlarining har xilligi yer tuzishning yangi shakllari paydo
bo'iishiga olib kelishi mumkin. Xususan, fermer xo'jaliklarida yer
tuzish shulardan biriga ayianishi mumkin. ..;
Professor G.I.Goroxov biroz boshqacharoq yondoshuvni taklif etdi: u xo'jalikda ichki yer tuzishning quyidagi shakllarini ajratadi: soddalashtirilgan; xususiy; to'la; eksperimental. (Землеустройство колхозов и совхозов-Киев: Урожай, 1985. - 10 с). Ularning har biri haqiqatdan ham amaliyotda b'z o'miga ega.
Yer tuzish shakllari tushunchasi oldin ham, o'tgan asrning 20-yillarida mavjud edi. Professor K.N.Sazonov uni quyidagi tarzda ta'riflagan edi: «Asosan aniq maqsadga qaratilgan ayrim yer tuzish tadbirlari yer tuzish shakllari (yoki ko'rmishlafi) deb ataladi» (К.Н.Сазонов. Землеустроительное проектирование. - M. - Л., 3929. - 101 с).
Umuman, aytish mumkinki, «Yer tuzish shakli» atamasi hali umumiy qabul qilingan aniq mazmunga ega emas; shunga qaramasdan hozirgi vaqtda yerda xo'jalik yuritishning har xilligi sharoitida uridan voz kechish maqsadga muvofiq bo'lmaydi.