S a m a r q a n d d a V l a t u n I v e r s I t e t I r a h m o n q u L o r z I b e k o V

Zebo sanamim yo ‘l uza ко‘rgach turn qoldim,
Nazzorasidin mahv оЧиЬоп о 4tura qoldim.
G‘am togHda Farhodsifat emganur erdim,
Boshimga qazo teshasi tegdi, yotaqoldim.
She’r ilohiy ishq, yorga bor sadoqati bilan talpinish, uning 
visoli orzusida nafas olish bilan birga, yerdagi inson muhabbati 
tuyg‘ularining ham jonli, intim olamini harorat bilan m adh etadi. 
Ko‘z o'ngingizda husni malohatda tengsiz real yor gavdalangandek 
bo'ladi:
Ey mug'bacha, marg‘ublig‘ing haddan o'tubdur,
Ovozai husning hama olamni tutubdur,
Gulzori jamolingga xati lola bitibdur,
Mashshotan taqdir seni xush yaratibdur,
Yuz ingni ко‘rub, odami jannat unutibdur,
Vah-vah, na go‘zalsan, na ajoyib, na qiyomat,
Hay-hay, na sanam qilsa jafo jonima rohat...

---

Mashrabning g ‘azallarida boshqa ko‘pgina shoirlar g'azallarida 
ko‘zga tashlanuvchi raqib obrazi deyarli yo‘q.
Oshiq-lirik qahramon ko‘p hollarda o'z orzu-maqsadiga erishadi. 
Chunki uning she’rlarida tasvirlangan go‘zal mahbubabechora oshiqqa 
doimo sadoqat, iltifot ko‘rsatishga harakat qiladi. Visol lazzatidan 
uni bahramand etish ishtiyoqida yonadi. Buni quyidagi g'azalda 
yaqqol kuzatish mumkin:
Nogoh ko‘rinib ko'zuma dilbar boqa qoldi,
Burqa ko'tarib qoshini ul dam qoqa qoldi.
Ruhim eritib yoshirin, vah-vah, yuz i otash,
Ishq chaqmog'ini jonima, naylay, choqa qoldi.
Aydi: «Na tilarsan» Dedim: «Sham 4 jamoling»,
Ко ‘rsatdi yuz in, maqsud hosil bo 4a qoldi...
Uning oshiqona lirikasida tasvirlangan shaxslar — yigit va qiz 
bir-biri bilan tabiiy munosabatda bo'ladi. Bir-biriga dilidagi ko'ngil 
dardlarini samimiy izhor etadi. Mashrabning ko‘pgina g'azallari 
aruzning yengil o'ynoqi vaznlarida yozilgan, ular xalq qo‘shiqlarini 
yodga tushiradi, musiqiy jarangga ega:
Rishtai jonim bila sochbog‘iman,
Oyoq ostig‘a kiyar boshmog ‘iman.
Kechasi ichidagi chaqmog‘iman,
Oshig‘i ichra yuragi dog‘iman.
Yoki:
Guldek egilib kirsang eshikdan,
Afg‘on qilurman ovoz birlan.
Mashrab g ‘aribni kuydirdi hajring,
Nola qiladur qish, yoz birlan.
Mashrab xalq she’riyatiga xos a n ’analam i ham yuksak darajada 
qadrlagan, undagi go‘zal jihatlam i qabul qilib, barmoq vaznidagi 
o ‘ynoqi she’rlar yaratgan. Uning ijodida xalq qo'shiqlaridan biri 
sifatida aruzga moslashtirilgan mustazod namunalarining ko'pligi,

---

murabba va termalarga o'xshash yuqorida zikr etilgan nam unalar 
shoir ijodi oziqlangan asosiy o'zanlaridan, manbalaridan biri xalq 
og‘zaki she’riyati bo'lganligini isbotlaydi.
U hassos shoirlardan biri sifatida salaf shoirlaming ko‘plari bilan 
bellasha oladigan ustoz shoir darajasiga ko‘tarildi.
Alisher Navoiydan so‘ng o ‘tgan iste’dodli o'zbek shoirlari ichida 
Boborahim Mashrabning ham ustod Navoiy bilan bog'lanadigan 
jihatlari ko‘pdir. U Navoiyning lirik va epik ijodidagi tasaw uf- 
naqshbandiylik qarashlarini o‘z davri talablaridan, mafkuraviy 
g‘oyalaridan kelib chiqib rivojlantirgan yana bir m utafakkir 
s h o ir la r d a n b ir id ir . G a r c h a n d M a s h ra b n in g a n c h a g in a
muxammaslari ichida to'g'ridan to ‘g ‘ri Navoiy g‘azallari asosida, 
g 'azal baytlariga tazm in -tax m is ta rz id a yozilgan n a m u n alar 
uchram asa ham, uning lirik she’rlari ichida turli yo'llar bilan ulug' 
salaf ijodi bilan bog'laydigan jih a tla r ko'p. Bu mavzu taniqli 
navoiyshunos olim professor A. Abdug'afurovning 1995 yili chop 
etilgan «Buyuk beshlik saboqlari» maqolasida ancha chuqur yoritib 
berilgan. M uallifning to 'g 'ri ta ’kidlashicha, «M ashrabning eng 
yetuk asarlarida Navoiy an ’analarining aniq izlarini, ulug' shoir 
merosining g'oya va obrazlari bilan hamohanglikni, voqelikning 
navoiycha tahlili va talqinini» ko'ram iz.1
Chindan ham Mashrabning yaratuvchi Haq vasli oldida Ka’bani 
ziyorat qilish, do'zaxu jannatning tashvishini tortish behuda ekanligi 
haqidagi isyonkorona