Rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti

2. Ammiak eritmasi rux ioni bilan Zn(OH)₂cho'kmasini yuzaga keltiradi, cho'kma mo'l reaktiv va ammoniy tuzlari ta'sirida erib, kompleks ion [Zn(NH₃)₄]²⁺ hosil qiladi.
Zn(OH)₂ + 4NH₄OH→ [Zn(NH₃)₄](OH)₂ + 4H₂O
Ammoniy tuzlari ishtirokida NH₄OH rux ionini mutlaqo cho'ktirmaydi.
Reaksiyani bajarishda rux tuzining 2-3 tomchi eritmasiga tomchilatib NH₄OH eritmasi qo'shiladi, bunda avval cho'kma hosil bo'ladi, so'ngra keyinchalik u erib ketadi.
3. Natriy, kaliy yoki ammoniy karbonat bilan rux ioni ta'sirlashganda kislotalarda eriydigan oq (ZnOH)₂CO₃ cho'kma paydo bo'ladi:
2Zn²⁺ + 3CO₃^2- +2H₂O→ (ZnOH)₂CO₃↓+ 2HCO₃^-
4. Natriy gidrokrbonat rux ioni bilan uchinchi gruppaning boshqa kationlari singari oq rangli Zn₃(PO₄)₂ cho'kmasi hosil qiladi. Cho'kma kislotalar, ishqorlar va ammiakda eriydi. Ammoniy tuzlari ishtirokida ZnNH₄PO₄ cho'kadi.
5. Ammoniy sulfid rux ioni bilan ta'sirlashganda oq rangli ZnS cho'kma hosil qiladi:
ZnCl₂ + (NH₄)₂S →ZnS↓ + 2NH₄Cl
Cho'kma kuchli kislotalarda eriydi, lekin CH₃COOH va ishqorlarda erimaydi.
Reaksiyani bajarish. Rux tuzining 2-3 tomchi eritmasiga shuncha miqdorda reaktiv qo'shiladi.
6. Vodorod sulfid - H₂S rux ioni bilan ta'sirlashganda oq rangli cho'kma tushadi:
ZnCl₂ + H₂S→ZnS↓ + 2HC1
Cho'kma reaksiya natijasida hosil bo'lgan kuchli mineral kislotada qisman erigani uchun cho'ktirish to'liq bo'lmaydi. Shu bois reaksiya formiatli muhitda o'tkaziladi.
Bu reaksiya faqat rux ionini topishda emas, balki uni nikel va kobalt ionlaridan ajratishda (pH~2) ham qo'llaniladi. KtS turidagi sulfidlarning eruvchanligi quyidagi:

tenglama bilan ifodalanadi. Tenglamadagi [S^2-] vodorod sulfidning ikki bosqichli dissotsiatsiyasi natijasida hosil bo'ladi:
H₂S↔2H⁺ + S^2-
Tenglamaga massalar ta'siri qonunini qo'llab, undan [S^2-] qiymat topiladi va to'yingan vodorod sulfidning eritmasi -0,1 M bo'lishini hisobga olib, barcha qiymatlarni yuqoridagi eruvchanlik formulasiga qo'ysak:

Agar eruvchanlik <10^-5 mol/1 bo'lsa, amalda modda erimaydi deb hisoblanadi. Mazkur qiymatni va K°_s,ZnS= 1,6-10^-24 qiymatini oxirgi formulaga qo'yib, undan pH ni hisoblasak:

Demak, pH ning shunday qiymatida rux sulfidning eruvchanligi 10^-5 mol/1 bo'lgani holda CoS ning eruvchanligi

Shunga muvoflq NiS cho'kmasining eruvchanligini hisoblasak, u 2,76-10"³ mol/1 bo'ladi. Ma'lum bo'ladiki, berilgan pH qiymatida CoS ning eruvchanligi ZnS ning eruvchanligidan 587 va NiS ning eruvchanligi 276 marta katta. Demak, bu sharoitda kobalt va nikel ionlari cho'kmaydi.