Mavzu: Rux,kadmiy, simob elementlarining olinishi, xossalari va birikmalari

Reja:

• I bob. Kirish
• Rux,kadmiy,simob elementlariga tasnif,kashf etilishi.
• II bob.
• 1.1 Oltinning xossalari, birikmalari.
• 1.2 Kumushning olinishi,xossalari,birikmalari.

Mavzu:davriy sistemaning 1B guruh elementlari Oltin,kumush,mis

Odamzod uchun eng avval ruxning jez(latun) nomli qotishmasi (60% Cu va 40% Zndan iborat)malum bo’lgan. Rux toza holda XVIII asrdan boshlab ishlab chiqarilgan. Tabiatda rux faqat birikmalar holida uchraydi.

• Odamzod uchun eng avval ruxning jez(latun) nomli qotishmasi (60% Cu va 40% Zndan iborat)malum bo’lgan. Rux toza holda XVIII asrdan boshlab ishlab chiqarilgan. Tabiatda rux faqat birikmalar holida uchraydi.
• Kadmiy 1817-yilda Shtromeyer tomonidan kashf etilgan. U ruxning tabiiy minerali-rux karbonatni tekshirish natijasida bu kashfiyotga erishgan. O’sha vaqtda boshqa olim German rux oksidni tekshirish natijasida rux elementini kashf etgan.

• Олтин- олтин ранг, сарик, енгил болгаланувчан, юмшок металл, томонлари марказлашган куб шакл кристаллик панжараг эга, а= 4,0704 А, кумуш хам юмшок металл булиб, факат рангги»кумушсимон» ок, а=4,0772 А. Уларнинг физик кимёвий хусусиятларининг ута якинлигидан, бир-биридан чексиз эрий оладиган котишмалар каторини хосил килиш мумкин. Куйидаги 1-нчи жадвалда олтин ва кумушнинг хусусиятлари курсатилган.

Ruh

• . Tabiatda uchrashi va olinishi
• Ruxning atom massasi 65,39 (Z-30)ga teng. Uning tabiatda tarqalgan barqaror izotoplari: 64Zn(48,87%); 66Zn(27,81%); 70Zn(4,11%); 68Zn(15,68%) bo’lib, radiofaol izotoplari ichida eng muhimi 65Zn dir. Rux tabiatda birikmalar holida uchraydi, uning eng ko’p uchraydigan birikmasi rux sulfid ZnS (rux aldamasi) va rux karbonat ZnCO3 (galmey) lardir. Ruxning ko’p minerallari polimetall rudalar jumlasiga kiradi.
• Rux rudasi flotasion usulda boyitiladi, natijada rux konsentrati hosil bo’ladi. Rux asosan qaytarish va elektroliz usuli bilan olinadi. Qaytarish usulida ruda quydirilib, rux oksidlanadi, 10000S da koks bilan qaytariladi:
• 2ZnS + 3O2 → 2ZnO + 2SO2
• ZnCO3 → ZnO + CO2
• ZnO + C → Zn + CO;
• ZnO + CO → Zn + CO2;
• Qaytarilgan rux bug’i sovitkichda suyuqlikka aylantirilib qoliplarga quyiladi, bunda qo’rg’oshin, mishyak kabi qo’shimchalar bo’ladi. YUqoridagi yo’l bilan olingan rux oksid sulfat kislotada eritiladi, natijada rux sulfat tuzi hosil bo’ladi, uni elektroliz qilib, rux ajratib olinadi.