Rtа mахsus tа’lim vаzirligi nizomiy nomidаgi toshkent dаvlаt pedаgogikа universiteti

4.
 
Tasviriy san`at va me`morchilik.
Insoniyat tomonidan eng ko`p 
qo`llanilgan metallardan biri mis edi, osonlik bilan eritilgan va shakl berilgan 
(yatlirashi-yu o`ziga tortishini aytmasa ham bo`lardi), taqinchoqlar, haykallar va 
boshqa qimmatbaho mahsulotlar uchun foydalanilgan Misr axolisi ham o‘zining 
hunarmandchiligida mis metalidan unumli foydalanilganligini arxelogik manbalar 
tasdiqlaydi.

---

33
Piramida va sog`onalar qurish uchun I-II sulola fir’avnlari dafn qilingan 
mastabalar namuna bo`lib xizmat qildi. III sulola fir’avni Joser uchun balandligi 
60 m bo`lgan zinapoyasimon ilk piramida mastaba o`rnida qurildi. Bu kichrayib 
borayotgan olti ustma-ust qo`yilgan mastaba edi. IV sulola fir’avni Xufu 
piramidasi (146,6 m balandligi, uzunligi 233 m, maydon hajmi 54 ming. kv. m, 2 
tonna 2,3 mln. tosh), Xafra piramidasi (balandligi 140 m, uzunligi asosi 220 m) 
bunyod qilindi. Xafra piramidasidan so`ng, piramidalar kichik hajmda qurila 
boshlandi. Ibodatxonalar qurilishi o`zgacha me’morchilik shaklida bo`ldi. Karnak 
va Luksorda xudo Amon-Raga bag`ishlab ibodatxonalar qurildi. Bu ibodatxonalar 
xarobalari bizgacha yetib kelgan. Ular juda ulkan, atrof manzaraga uyg`un 
qo`shilib ketgan, hashamatli bezalgan edi. Ularda yuzlab keng xonalar, katta 
hovlilar, xudolarning ulug`vor haykallari, sfinks, pilonlar va xiyobon (alleya)lar 
mavjud. Karnak ibodatxonasida kolonna zali 5,5 ming kv. metr bo`lib, 134 
kolonna bor. 12 markaziy kolonnaning balandligi 21 m, eni 10 m, aylanasi 15 m. 
Ibodatxonada 500 ta toshdan, 17 ming jezdan yasalgan haykal va haykalchalar 
mavjud bo`lgan. Ular qadimda yashirib qo`yilgan joydan topilgan.
5.
 
Ilmiy bilimlar.
Misr madaniyatida fan yetakchi o`rin tutadi. U asosan 
matematika, astronomiya, tibbiyot yo`nalishlarida rivojlandi. Misr kalendari 
osmon jismlari va Nil daryosining mavsumiy o`zgarishi asosida tuzilib, yil uch 
mavsum, har mavsum to`rt oyga bo`lingan. Har oy uch o`n kunlik dekadani tashkil 
etgan. Yilda 36 dekada bo`lgan. Oxirgi oyga 5 kun qo`shilib, kalendar va 
astronomik yil (365 kun) tenglashtirilgan. Sutka 24 soatga bo`linib, yozda kunduz 
soatlari uzoq, qishda qisqa bo`lgan. Misrliklar yulduzlarning aniq kattaligini 
o`lchaganlar. Suv va quyosh soatlarini kashf qilganlar. Ular 10 lik tizimga yaqin 
hisobni yaratdilar. Ular qo`shish, ayirish, bo`lish va ko`paytirishni bilganlar.
Misrliklarning bu yutuqlarini yunon-rim madaniyati o`zlashtirdi.
Misr jarrohlari butun Old Osiyoga mashhur bo`lganlar. Bizgacha 10 tibbiyot 
papirusi yetib kelgan. Tabiblar 100 ga yaqin kasalliklarni davolash usullarini 
bilganlar. Qon aylanishi va yurak faoliyati to`g`risida bilimga ega bo`lganlar. 
Misrliklar ilk bor tish protezini qo`yganlar. Qadimgi Misrning tibbiyot retseptlari, 
magiya mantlaridan o`rta asrlarda arablar va Yevropa tibbiyoti foydalangan. 
Misrliklar qadimgi so`z ensiklopediyalarini tuzganlar.