Ўрта асрлар Шарқ санъати. Араб Халифалиги даври. Маъруза мазмуни

Иллюстрация 21. Кайласанатх ибодатхонаси. Хиндистон
Иллюстрация 22. Кайласанатх ибодатхонаси. Ички кўриниш

Ибодатхона деворлари бўртма тасвирлар (барелеф ва горелеф) билан қопланган. Унда Шива ва унинг йўлдоши Парвати ҳаётига бағишланган воқеалар, брахманизм билан боғлиқ лавҳалар тасвирланган.

Ибодатхонанинг ички хоналари ҳажм жиҳатдан унча катта бўлмай, уларни безашда ҳам ҳайкалтарошлик санати йетакчи ўринни эгаллайди. Деворий рассомлик санати иккинчи даражали рол ўйнаган.

VIII асрга келиб, ибодатхоналарнинг, асосан, икки типи одат тусига кирди. Булардан биринчиси, шимолий Ҳиндистон ерларида қурилган бўлиб, бу типдаги ибодатхоналарнинг тепа томани учи бир оз қайрилган баланд минорали, иккинчиси эса, зинали, пирамидал шаклдаги ибодатхоналар бўлиб, улар кўпроқ жанубий Ҳиндистон ерларида кенг тарқалди. Бхубанесваредаги Лингарджа ибодатхонаси ҳамда Каджураходаги Кандарья Махадео ибодатхонаси шу давр ҳинд меморлигининг биринчи типига мисолдир.

Бхубанесваредаги ибодатхона минораси майин эгилган вертикал чизиқлар билан бўлиб чиқилган, шакли нилуфар мевасини эслатади. Ибодатхонанинг қолган қурилмалари шу асосий минора шаклини кичик ҳажмларда қайтаради ва бутун композиция динамикасини оширади. Ибодатхона комплекси 140х160 м майдон ўртасида жойлашган бўлиб, унинг атрофи девор билан ажратилиб чиқилган. Ибодатхона тўрт бўлимдан иборат, улар асосий ўқ бўйича шарқдан ғарбга қараб жойлашади. Баландлиги 40 м дан ортиқ ибодатхона минораси композициянинг бадиий тугал бўлишига хизмат

Танжордаги Шиванинг катта ибодатхонаси жанубий Ҳиндистон ўрта аср меморчилигининг нодир ёдгорлиги хисобланади. Катта майдон ўртасига ўрнатилган меьморлик ансамбли композициясининг марказий қисми 63 метрли минора билан тугалланади. Минора учта катта ҳажмдан ташкил топган бўлиб, пастдаги ҳажм квадрат, ундан кейин кесик пирамида ва думалоқ гумбаз унинг композициясини ташкил этади. Бу ҳажмлар декоратив безакка бой, лекин улар миноранинг яхлит ва улуғвор бўлиб кўринишига халақит бермайди.