Rivojlangan darslik lotin tayyor doc

 
3.5.1-jadval 
 Kichik biznes sub’ektlarining asosiy tashkiliy shakllari 
Mamlakatlar 
Korxonalarning tashkiliy-huquqiy shakllari 
Buyuk Britaniya 
individual korxonalar; 
assosiatsiyalashgan egalik qiluvchilar; 
chegaralangan javobgarlik kompaniyalar. 
Fransiya 
individual kompaniyalar; 
aksioner kompanyailar; 
cheklangan javobgarli birlashmalar. 
AQSH 
yakka egalik; 
birlashmalar; 
korporatsiya. 
Germaniya 
individual mehnat faoliyati; 
sheriklik umumiy va cheklangan; 
mayda aksioner jamiyati. 
 
Jadvalda ba’zi rivojlangan mamlakatlardagi mayda tadbirkorlik sub’ekt 
shakllari keltirilgan. Ko`rinib turibdiki, mayda biznesda eng keng tarqalgani 
individual tadbirkorlik hisoblanadi. 
Jahon tajribasi shuni ko`rsatadiki, kichik biznes doimo davlat yordamiga va 
mahalliy hokimiyat qo`llashiga muxtoj. Bunda avvalo huquqiy muxitning yaratilishi 
ahamiyatlidir. Chunki busiz mayda tadbirkorlik faoliyat uchun juda ojizlik qiladi. Shu 
bilan birga zarur infratuzilmalar mavjudligi va ularni to`xtovsiz takomillashtirib 

---

102
borish talab etiladi. Ma’lumki, moliyaviy-kredit tomonidan qo`llanilib turish, shu 
bilan birga ma’qul soliq tizimining shakllanishi taqdiriy masalalardan hisoblanadi. 
Mayda tijorat sub’ektlarining faoliyati iqtisodiy erkinlik, huquqiy, kafolatli 
sharoitlarni mukammal bo`lishini talab etadi. Chunki busiz qonun tomonidan 
belgilangan huquqlar asosida faoliyat ko`rsata oladi, ya’ni tadbirkor faoliyati erkin 
harakat, lekin u qonun bilan chegaralangan biznesdir. Ikkinchi tomondan mayda 
tadbirkorlik qonuniy va boshqa rasmiy xujjatlar bilan ma’lum darajada 
majburiyatlarga ham ega.
Qonuniy va normativ xujjatlar tufayli tadbirkorning moliyaviy, iqtisodiy, 
moddiy rag`batlantiruvchi tizim shakllari, bozor iqtisodidagi xolati belgilanadi. 
Shuningdek noqonuniy harakatlar ta’qiqilanadi. Ayni vaqtda tadbirkorlik organlari 
tashqi tazyiq va hokimiyat organlari tomonidan nohaq qilinadigan harakatlardan 
himoyalaydi.
Huquqiy muxitning yaratilishi tadbirkor duch keladigan ko`pchilik 
muammolarni xal qilish sharoitini yaratadi. Bu tadbirkorlikning shakllanishidan 
tortib, to rivojlanishigacha bo`lgan jarayonlarni muvaffaqiyatli o`tishida asos bo`lib 
hisoblanadi. Aytaylik, ro`yxatga olish va rasmiylashtirish, faoliyat turini 
litsenziyalashdan 
to 
bankrotlashuv 
va 
faoliyatni 
to`xtatuvgacha 
bo`lgan 
muammolarni yechishda yordamchi vazifasini o`taydi.
Davlat qonunlarida tadbirkorlikning huquqiy va erkinliklari, faoliyatlarining 
tashkiliy-huquqiy shakllari, tashkil etish, o`zgartirish va faoliyatning to`xtatish 
mexanizmlari belgilanadi. Mulkiy huquqlari va uni himoyalash, bundagi javobgarlik 
kabilar kafolatlanadi.
Soliq imtiyozlari qo`llaniladi, ayrim hollarda byudjetdan fondlar tashkil etish, 
tezlashtirilgan amortizatsiya ajratmalar usullarini qo`llash kiritiladi. Ustuvor 
tarmoqlar va bunda kichik biznesning imtiyozlari qo`llaniladi. Hatto bunday 
tarmoqlarda tadbirkorlar ma’lum vaqtga soliqlardan ozod qilinadi va so`ngra 
imtiyozli soliq qo`llaniladi. Kichik korxonalarni moliyalashtirib kredit xizmati 
ko`rsatadigan banklar uchun soliq miqdori kamaytirilishi ham mayda biznesni 
qo`llashga qaratilgan tadbirlardan hisoblanadi.

---

103
Qonu va qoidalarda kichik biznesning tashqi iqtisodiy faoliyati har 
tomonlama taqdirlanadi. Uni himoyalash, imtiyozli kredit qo`llash, davlat tomonidan 
ko`p jarayonlarga yordam berish kabilar qo`llaniladi. Hatto eksport va import bilan 
bog`langan eng og`ir jarayonlarni davlat o`z zimmasiga oladi. 
Rivojlangan mamlakatlarda kichik biznes uchun yaratilgan infratuzilmaning 
yaratilishi juda muhimdir. Masalan, AQSHda kichik biznes uchun maxsus 
ma’muriyat tashkil etilgan. Bu kichik biznesni qo`llash, rivojlantirish bilan bog`liq 
ishlarni amalga oshiradi. Ayniqsa moliyaviy yordam, texnik va maslahat xizmatlari 
ko`rsatish, kadrlar tayyorlash, davlat buyurtmalarini olish va boshqa shunga o`xshash 
xizmatlar amalga oshiriladi. Bu ma’muriyat shtabi AQSH poytaxtida joylashgan 
bo`lib, 10 regional birlashmalar, 100 maxalliy bo`limlarga ega. Bo`limlar davlat 
hokimiyati organlari, kollej, universitetlar, korxonalar va jamoat tashkilotlari bilan 
bog`liq xolda faoliyat ko`rsatadi. Bu ma’muriyatdan tashqari Ichki ishlar vazirligi, 
Uy-joy qurilish va shaharlarni rivojlantirish vazirligi, Milliy ilmiy fond, Fermer 
xo`jaliklari bo`yicha ma’muriyat, mayda biznesni rivojlantirish institut va markazlar 
ham mayda korxonalarni qo`llash bilan shug`ullanadi. Bularning soni AQSHda 2700 
dan ortiq.
Rossiyada 
esa 
kichik 
biznesni 
rivojlantirish 
ishini 
boshqaradigan 
maxsus 
organ 
kichik tadbirkorlikni qo`llash va 
rivojlantirish Davlat komitetidir. 
Bu asosan mamlakatda kichik 
biznesni rivojlantirish va qo`llash 
bo`yicha davlat siyosatini amalga 
oshirish bilan bog`langan takliflar 
ishlab chiqish, tadbirkorlarning 
haqqoniy 
talablarini 
qondirish, 
tajribalarni umumlashtirish kabilar 
bilan shug`ullanadilar. Shu bilan 
Соли
Соли
қ
қ
юкининг
юкининг
пасайиши
пасайиши
9