104
birga Rossiyada yana shu soha bilan shug`ulanuvchi kichik tadbirkorlikni qo`llovchi
Federal fond mavjud. Bu fond asosiy diqqatini kichik
biznesning davlat tomonidan
qo`llanilishini moliyaviy ta’minlashga qaratadi. Shuningdek Rossiya mayda
tadbirkorlikning ilmiy-texnik sohada rivojlanishiga yordam ko`rsatish Fondi ham
tashkil etilgan.
Kichik biznesni rivojlantirishga qaratilgan infratuzilmaga yana bir necha
nodavlat tashkilotlarni qo`shish mumkin. Ayniqsa bunday tuzilmaga kiruvchi
tashkilotlar Moskva shahri hukumati qoshida ham ko`p tuzilgan. Bularning ichida
eng asosiysi Shahar kichik tadbirkorlikni rivojlantirish va qo`llash Departamentidir.
Mayda tadbirkorlik infratuzilmasiga lizingli firma va kompaniyalar biznes-inkubator,
ishlab chiqarish-texnologik markaz, kredit va boshqa tashkilotlarni kiritish mumkin.
Kichik biznes faoliyatidagi eng muhim omil soliqlardir. Bu majburiy to`lov
hisoblanadi.
Soliqlar davlat, maxalliylarga bo`linadi. Bu asosan foydadan olinadi.
Shuningdek yig`imlar, boj to`lovi, aksiz kabi turli to`lovlar ham mavjud.
Bozor iqtisodiyotida soliqlar asosan ikki vazifani bajaradi: fiskal va
rag`batlantiruvchi. Fiskallik byudjetni to`ldirish uchun kerak bo`lsa, rag`batlantirish
korxonalar faoliyatini boshqarish uchun qaratiladi. Qo`llaniladigan soliqlar miqdori,
darajasi soliq to`lov ob’ektlari bu sohadagi qonuniyatlarni buzish javobgarligi,
soliq
imtiyozlari provardida mayda korxona faoliyatining yillik natijasida o`z ifodasini
topadi.
Albatta soliqlar tizimida davlat byudjeti manfaati
tadbirkorlar manfaati bilan
yaxshi bog`langan xolda bo`lishi yaxshi samara beradi. Buning uchun fiskal siyosat
albatta tadbirkorlikni taqdirlash va uning faoliyatini rivojlantirishga qaratilsa kichik
biznes moddiy rag`batlantirilgan bo`ladi. Bunda mamlakatlarda o`tkazilgan tijoriy
faoliyatni rag`batlantirish bo`yicha davlatning fiskal siyosatning samarali darajasini
aniqlash reytingi o`tkazilishi natijasi qiziqarlidir. Bunda eng yuqori ko`rsatkich 9,11-
7,08 bo`lib, bu eng tez iqtisodiy rivojlanayotgan mamlakatlardan Yangi Zelandiya,
Malayziya,
Singapur, Gonkongdir. Bundagi o`rtacha ko`rsatkich AQSH, Yaponiya,
Shvetsiya, Xitoy kabi mamlakatlar bo`lib, bularda taxminan 6,5-4,6 bo`lgan. Past
105
ko`rsatkich 4-2 Portugaliya, Ispaniya, Vengriya davlatlariga to`g`ri kelgan. Bu
reyting Rossiya fiskal siyosati uchun 0,56 ga teng bo`lgan.
Mayda korxona bilan individual tadbirkorlik o`rtasida soliq to`lashda
tafovutlar mavjud. Individual tadbirkorlikda daromad solig`i asos bo`lib, bunda yalpi
daromad, daromad bilan bog`liq bo`lgan xarajatlar, yalpi yillik (sof) daromad, soliq
olinadigan yalpi milliy daromad kabilar hisoblanishi kerak. Yalpi daromad bilan
xarajatlar o`rtasidagi farq miqdori soliq olinadigan yillik yalpi daromad miqdorini
tashkil etadi.
Mayda tadbirkorlikni huquqlari bilan birga sub’ektlarning javobgarligi ham
mavjud.. Javobgarlik qonunlarga rioya qilmaslikdan kelib chiqadi. Asosan soliq,
bojxona, jinoiy ekologiya va boshqa shunga o`xshash qonunchilikni buzishdan kelib
chiqadi. Bunday xolat har qadamda bo`lishi mumkin.
Shuning uchun har qanday
tadbirkor o`z faoliyatiga xos qonunlarni yaxshi bilishi kerak. Ma’lumki, qonunlar
ijrosi boshqa rasmiy xujjatlarda ifodalanib, bularning barchasi yaxshi o`rganish va
ularni qo`llash yo`llarini puxta bilishni talab etadi. Bundagi beparvolik juda
qimmatga tushishi mumkin. Imkoni bo`lsa bu sohada yuristlar xizmatidan
foydalanish mumkin. Lekin bari-bir mavjud qonun-qoida va tartiblarni belgilovchi
xujjatlarni o`rganish juda zarur.
Tadbirkorlikdagi javobgarlik avvalo majburiyatlarda o`z ifodasini topadi. Har
bir
tadbirkor qonun oldida, shartnomalar bo`yicha javobgarligi mavjud. Belgilangan
majburiyatlarni ijro etish javobgarlikdan xoli etadi. Agar bu bajarilmasa albatta
javobgarlikka olib keladi. Majburiyatlarni bajarmaslik yoki kerakli darajada ijro
etmaslik boshqa tomonga zarar keltirishi yoki jamiyatga ziyon keltirishi mumkin. Har
bir majburiyatning miqdori va sifat tomoni, muxlat va xususiy shartlari bo`lib,
kelishilgan yoki talab etiladigan darajada ijro etilmasligi ko`ngilsiz voqealar bilan
bog`liqdir. Bu albatta jazoga olib keladi.
Jazolar esa shartnomalarda, qonun-
qoidalarda belgilanadi.
Javobgarlik ijro etish bilan yoki rasmiy bekor qilinishi bilan yakunlanishi
mumkin. Javobgarlik bajarilmasa zarar ko`rgan tomon belgilangan vositalar asosida
ijro etishni talab etadi. Bu zarar darajasiga qarab ma’muriy, jarima yoki sud asosida
106
qoplanishi kerak. Sud tomonidan zararni to`la qoplash bilan birga qonun va
shartnoma buzuqchiligi uchun muayyan jazo belgilanadi.
Tadbirkorlik faoliyatiga
taalluqli majburiyat, javobgarlik bilan bog`langan
masalalar xo`jalik sudi, fuqarolik sudi va agar jinoiylik mavjud bo`lsa jinoyat sudi
tomonidan xal qilinishi kerak.
Javobgarlik ichida davlat byudjeti oldidagi majburiyat aloxida o`rin tutadi. Bu
asosan soliq to`lovlari bilan bog`langandir va jamiyat oldidagi majburiyat hisoblanib,
hatto bu bankrotlikkacha olib kelishi mumkin. Chunki barcha asosiy va aylanma
mablag`lar davlat ixtiyoriga o`tishi mumkin. Ma’lumki bu to`lov layoqatligini
yo`qotish hisoblanadi. Bu tadbirkorlik uchun taqdiriy hukmdir.
Shuningdek, bojxona to`g`risidagi qonunlar oldidagi majburiyatlarni
bajarmaslik ham yomon xolatlar bilan bog`langan bo`lib, kechirib bo`lmaydigan
buzuqchilik hisoblanadi va oqibati og`ir bo`ladi. Albatta har bir tadbirkor uchun juda
muhim talab iste’molchilarga hiyonat qilmaslik va ularning manfaatini doimo
ko`zlashdan iborat bo`lishi va ular oldidagi majburiyatni to`la
bajarish zarur ekanini
esdan chiqarmaslik kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: 
