Rivojlangan darslik lotin tayyor doc

 
9.2. Iqtisodiy “mo`jizada” milliy xususiylik ahamiyati 
 
Yaponiyaning nisbatan qisqa vaqt ichida qoloqlikdan chiqib, katta ijtimoiy-
iqtisodiy taraqqiyot yo`liga o`tib, dunyoda yetakchi mamlakatlarga aylanishi, 
iqtisodiy rivoj darajasining juda yuqori bo`lishligi, buyuk iqtisodiy salohiyatga ega 
bo`lib, dunyoda AQSHdan keyin ikkinchi o`rinni egallashi “mo`jiza” nomini olgan. 
Bu “mo`jiza”da albatta milliy xususiyatlarning o`rni kam bo`lmagan. Milliy 
urf-odatdagi o`ziga xoslik tomonlardan tartiblilik, sharqiy tarbiya kabilar, oilada, 
katta-kichik o`rtasidagi munosabat, umumiy birlik, ayol va erkak munosabatlari 
kabilarning iqtisodiy faoliyatga ta’siri bo`lgan. Bunda itoatkorlik xususiyatining 

---

232
ijobiy tomonlari ko`p bo`lgan. Oilaviy bir-birini qo`llash, ishonch kabilar mavjud 
bo`lib, kompaniya, firmalar xatto oilaviy-klanlik asosida tashkil topishi kabilardir. 
Birgalikda ish tutish, har bir harakatning bir-biriga bog`liqligi, o`z vaqtida ijro 
etishlik xususiyatlarining iqtisodiy taraqqiyotdagi o`rni albatta katta. Milliy 
o`zgalikka qo`shni Xitoy va Koreyaning ta’siri katta bo`lgan. Ma’lumki, asriy 
qo`shnilik diniy, urfiy umumiylik, iqtisodiy aloqalar albatta o`z izini qoldirgan. Shu 
bilan birga bu mamlakatlarning Yaponiya asoratida bo`lishining ham ta’siri bo`lgan. 
Aytish mumkinki, bu xususiyatlar Yaponiya iqtisodiy “mo`jiza”da ijtimoiy 
hayot ta’siri sifatida yuz bergan. G`arbdagilarning bunday xolatga “yagona oila” deb 
nom berishida albatta jon bor. Chunki Yaponiya “mo`jiza”sida milliy birlik ta’siri 
bo`lib, Yaponiya kompaniyalari buni yapon xalqiga xos sinfiy dunyo tariqasida 
foydalanishga urinilgan va g`oyaviy turtki sifatida ishlatilgan. Ma’lumki, G`arb va 
Amerika bilan raqobatda albatta millatni birlashtirish, jipslashtirishda qo`l kelgan. 
Yaponiya kompaniyalari esa bundan o`z manfaatlariga qaratgan xolda korxonalarini 
“ikkinchi oila” sifatida foydalanib, ishchi-xizmatchilarni o`ziga jalb etishda bu 
g`oyani keng qo`llashga harakat qilganlar. “Ikkinchi oila” g`oyasi yapon 
menejmentida katta o`rin egallaydi. Buning natijasi shuki, yollanuvchi kopaniyada 
deyarli umrbod band bo`lishi kerak. Ish joyini almashtirish faqat kompaniya ichida 
bo`lib, kompaniyadan chiqib ketmasligi kerak, ya’ni u kompaniyani oilaga o`xshatib, 
doimiy bog`langan bo`lishligi talab etiladi. Bunday tartib G`arbda tushunilishi qiyin. 
Chunki bu yerda ishchi-xizmatchilarning ish joylarini o`zgartirishi odatiy tusda 
bo`lib, erkin xolda kompaniyalarni almashtira oladilar, kompaniyalarni o`z istagi 
bo`yicha o`zgartiraberadilar va ularni shaxsiy bog`liqlik tomonlari yo`q. 
Yaponcha “ikkinchi oila” tartibining qo`llanilishida katta ustunlik mavjud. 
Chunki kompaniya ichida ish joyini o`zgartirish kompaniya bilan yaxshi tanishish, 
uni maqsadini, tizimini to`liq tushunish imkonini beradi. Kompaniya faoliyatini to`la 
xolda bilish, ayniqsa boshqaruvchi menejerlar uchun zarurdir. Yirik Yaponiya 
“Ma
ц
usita Denki» kompaniyasining asoschisi Ma
ц
usita bu sohada quyidagilarni 
ta’kidlaydi: 

---

233
1.Siz bilan ishlaydigan odamlarni oilangiz a’zolari deb biling. Muvaffaqiyat 
avvalo ish bilan bog`liq bo`lgan odatlarning bir-birini yaxshi tushunishlariga 
bog`liqdir. 
2.Tovarlarni 
sotilgandan 
keyingi 
ko`rsatiladigan 
xizmatlar 
undan 
oldingilariga qaraganda qadrliroqdir. Chunki bunday xizmatlar doimiy mijozlarni 
shakllantira oladi. 
3.Iste’molchiga o`zini jalb etadigan tovarlarni emas, balki ularga foydali 
tovarlarni soting. 
4.Faqat xalol ishlashning o`zi kifoya emas. Qanday ishni bajarishdan qat’iy 
nazar, o`zingizning ishingiz uchun yagona javobgar ekanligingiz to`g`risida 
o`ylashingiz kerak. 
5.Agar foydasiz ishlasak, bu jamiyat oldidagi jinoyatdir. Jamiyat kapitali, 
uning odamlari, uning materiallaridan foydalanamiz, foydasiz ularni bekorga sarf 
etamiz, boshqa joyda bo`lsa ulardan samarali foydalanishgan bo`lishar edi. 
Albata bunday tartib o`z vaqtida samarali bo`lib, G`arb kompaniyalariga ta’sir 
ko`rsatgan. Davr o`zgarishi bilan erkin bozor munosabatlarining ta’siri kuchayib, 
bunday odatlar ta’siri ham o`zgarib, takomillashuvi kerak.
O`z vaqtida yaponcha monopoliyalarning asosini klan-oilaviy firmalar tashkil 
etib, ularning har biri o`nlab kompaniyalarni birlashtirgan. So`ngra ular Ikkinchi 
Jahon urushidan keyin Amerika va G`arbiy yevropa kompaniyalari tamoyili asosida 
o`zgartirilgan xolda tashkil etilgan.
Yaponiya moliya tizimida aholi jamg`armalarining o`rni katta. Banklarga 
ishonch yuqoriligi natijasida ular bank jamg`armalarining 20 foizini tashkil etadi va 
kredit tizimida salmog`li o`rinni egallab, iqtisodiy rivojlanishda keng foydalaniladi.