Резервная копия Монография Адилбекова cdr

Sochning o‘xshashligini aniqlash.
Buning uchun har xil asbobli tekshirish 
usullari tavsiya qilinadi. Bularga: sochlar refraktsiyasi, nur o‘tkazish koeffitsienti, 
gravimetrik xususiyatlari, kutikula chiziqlari sonini hisoblash, ko‘ndalang kesim 
maydonini o‘lchash, uzilish qarshiligini o‘rganish, elementlar tarkibini emission-
spektral tahlili, makro- va mikrolyuminestsent tahlil, polyarizatsion nurda 
tekshirish, gistokimyoviy usul, atom-absorbtsion tahlil, infraqizil nurlar yordamida 

---

89 
spektrofotometrik tekshirish va boshqalar kiradi. 
Sochga tashqi omillar ta’sirini aniqlash.
Yuqori harorat ta’siriga uchragan 
sochlar o‘zining tashqi ko‘rinishini o‘zgartiradi, oqish ko‘rinishga ega bo‘ladi. 
Mikroskopda soch tolalarida bo‘shliqlarni yoki kuyganligini ko‘rish mumkin. Agar 
soch tez uzilsa, unda uning uzilgan uchi tekis bo‘ladi. Asta-sekinlik bilan uzilgan 
sochning uzilgan uchi zinasimon shaklda bo‘ladi. Yaqinda kesilgan sochning 
uchlari tekis va o‘tkir burchaklari vaqt o‘tishi bilan tekislanadi (rasm 6). Ba’zan 
sochlar jingalak qilinganligi, bo‘yalganligi yoki rangi o‘zgartirilganligi to‘g‘risida 
savol tug‘ilishi mumkin. Bu savollarga javob berish uchun soch mikroskopda 
tekshiriladi. Masalan, jingalak qilingan sochda yuqori harorat ta’sir etganligi 
belgilarini ko‘rish mumkin.
Rasm 10. Odam sochining periferik uchini turli xil ko‘rinishlari:
 
supirgisimon;
ignasimon ingichkalashgan; o‘tkir jism bilan kesilgan; sust harakat bilan yulingan;
to‘liq silliqlangan; majaqlangan soch tolasi. 
 
Emission-spektral tekshirish natijasida nafaqat sochning bo‘yalganligini, balki 
qanday bo‘yoq ishlatilganligini ham aniqlasa bo‘ladi. Bu tekshirish natijasida 
bo‘yalgan sochda qandaydir elementni ko‘p miqdorda topish mumkin, 
bo‘yalmagan sochda esa bunaqangi element yo topilmaydi, yoki oz miqdorda 
bo‘lishi mumkin. Ushbu modda soch bo‘yog‘i tarkibida ko‘p mikdorda topiladi. 
O‘q otar qurollaridan jarohatlanishga gumon tug‘ilgan soch mikroskopda 
tekshirilganda kuyish belgilari, qurum mavjudligi va chala yongan porox 
zarralaridan jarohatlanish belgilarini topish mumkin.