Резервная копия Монография Адилбекова cdr

Leykotsitlarda X-xromatinni aniqlash.
Qonda jinsiy xromatinni aniqlashda 
ko‘pgina tadqiqotchilar leykotsitlarda Barre tanachasini topishga urindilar. Bu o‘z 
navbatida neytrofil, eozinofil va bazofilli leykotsitlar yadrosi segmentida jinsiy 
xususiyatga ega bo‘luvchi xarakterli do‘mboqcha shaklidagi morfologik 
tizilmalarni ochilishiga sababchi bo‘ldi (W.Davidson, D.Smith, 1954). Ayollar 
jinsi uchun ancha xarakterli A tipidagi dumboqcha (baraban tayoqchasi) osilib 
turuvchi tomchiga o‘xshaydi. Qalinlashgan qismi gomogen tuzilishga ega bo‘lib, 
yadroga qaraganda ancha intensiv bo‘yaladi. U yadro segmenti bilan ingichka 
oyoqchasi orqali birlashganligi ko‘rinadi. Bunday dumboqchalarning o‘lchamlari 
1,5-2 mkm ni tashkil qilib, ular yadrodan 10-12 marta kichik bo‘ladi. A tipida 
dumboqcha faqat ayollarda kuzatiladi. Erkaklarda xuddi shunga o‘xshash 
tizilmalar ko‘zga tashlanib, ular kichik o‘lchamli va kuchsiz bo‘yalganligi topiladi. 
Ayollar jinsi uchun B tipidagi spetsifik do‘mboqcha (tuguncha) xuddi A tipidagi 
singari o‘lchamlar va bo‘yoqlarga ega bo‘lib, biroq ancha kaltaligi va oyoqchasini 
qalinligi bilan ajralib turadi. Ular erkaklarda kamroq uchraydi. C-tipidagi 
do‘mboqcha ancha turli tuman (kichkina tayoqcha, cho‘p, mayda bo‘lakcha, 
raketka, ipsimon o‘simta, kolbasimon tuzilishli va boshqalar) shaklda bo‘lib, 
o‘lchami 1 mkm dan kam, kuchsiz bo‘yaluvchan hamda jinsiy aloqadorligi 
ko‘rinmaydi. 

---

70 
Amaliyotda segment yadroli leykotsitlarda A va B tipidagi do‘mboqchalar 
faqat hisobga olinadi. Ular leykotsitlarda jinsiy X-xromatin ekvivalenti sifatida 
qaraladi. Y-xromatin. T.Caspersson va boshqalar (1969) erkaklik xromasomasini 
uzun yelkasini pastki qismida Y-xromasomani akridinning hosilalari (akrixin yoki 
atebrin, akrixin-iprit) bilan bo‘yalgandan keyin yorug‘ shu’lalanish paydo 
bo‘lishini aniqladilar. 
Keyinchalik P.Pearson va boshqalar (1970) hujayralarni tinch davrida 
interfazali yadroda atebrin bilan bo‘yalgandan keyin ultrabinafsha nurlar 
yordamida o‘lchamlari 0,3-0,7 mkm li tanacha topdilar. Bu tanacha Y-xromatin 
bo‘lib u faqat odamda va maymunlarda kuzatiladi. Y-xromatin yumaloq yoki 
o‘roqsimon shaklda, aniq ko‘rinishli holda yadro pardasini tagida, shuningdek 
karioplazmada joylashadi. Har xil mualliflarning ma’lumotiga ko‘ra, Y-xromatin 
erkaklarning barcha a’zo va to‘qimalarida hamda leykotsitlarida 20 foizdan to 99-
foizgacha kuzatiladi.