Резервная копия Монография Адилбекова cdr

Chistovich-Ulengut usuli bilan suyuq muhitda pretsipitatsiya reaksiyasi. 
Izlardagi qon turini aniqlash uchun, fiziologik eritma yordamida ulardan tortilma 
suyuqlik tayyorlanadi. So‘ngra tortilmani 1:1000 nisbatda suyultirib, agar 
eskirmagan yangi dog‘ bo‘lsa (taxminan, poxol tusidagi sariq rangda) ko‘proq 
shubha ostiga olingan inson yoki hayvon turining oqsili bilan zardobni bir-biriga 
sekin-asta, ustma-ust qatlam ko‘rinishida qo‘yishadi. Ushbu tajriba tubi tor maxsus 
konus shaklli probirkalarda o‘tkaziladi. Ular Chistovich-Ulengut probirkalari deb 
ham yuritiladi. Agar odam oqsil moddasini pretsipitatsiyalovchi zardob bilan 
dog‘dan olingan tortilma suyuqligi oraligida oq xalqasimon pretsipitatsiya chizig‘i 
hosil bo‘lsa, unda qon dog‘i odamga mansub deb hisoblanadi.
Agar tekshirilayotgan ob’ektlarda biror hayvon, masalan, yirik shoxli 
qoramol, it, chuchqa va hakozolar qoni borligiga shubha qilinsa, unda 
pretsipitatsiya reaksiyasi shu hayvonlarning oqsilini pretsipitatsiyalovchi zardoblar 
yordamida amalga oshiriladi. 

---

59 
Pretsipitatsiya tajribasi nafaqat suyuq holda, balki agar qatlamida ham 
o‘tkaziladi. Eritilgan agar buyum oynachasiga yupqa qatlam qilib quyiladi. Agar 
qatlami qotgandan keyin, unda o‘yiqchalar hosil qilinadi. Ulardan taqqoslash 
uchun, buyum tashuvchi (chap tomonidan) va dog‘lardan olingan tortilmalarni 
(o‘ng tomonidan) quyiladi. 
O‘rtadagi o‘yiqchalar atrofida yana uchtadan, alohida o‘yiqchalar uyib olinib, 
ularning uyiqlariga odam oqsil moddasini pretsipitatsiyalovchi (Od) va boshqa ikki 
xil oqsil moddalarini pretsipitatsiyalovchi zardoblar, masalan, parranda (P) oqsil 
moddasini, qoramol (QM) oqsil moddasini pretsipitatsiyalovchi spetsifik immun 
zardoblari quyiladi. Zardob (antitana) va tortilma (antigen) suyuqliklari agar 
qatlamiga so‘rilib bir-biri bilan uchrashadi. Mabodo antitana va antigen gomologik 
(bir xil) bo‘lsa, ular oralig‘ida oq rangga ega bo‘lgan pretsipitatsiya chizig‘i hosil 
bo‘ladi. Mabodo antigen (tortilma) va antitana (zardob) geterologik (har xil) 
bo‘lsa, unda mazkur chiziq xosil bo‘lmaydi.
Agar 
qatlamida 
pretsipitatsiya 
o‘tkazish 
tajribasini 
boshqa, 
mukammalashtirilgan usul bilan o‘tkazish mumkin. Uning uchun agar suyuqligini 
tarkibiga inson yoki boshqa oqsil moddasini pretsipitatsiyalovchi zardoblarini 
qo‘shib agar qatlami tayyorlanadi. Agar qotgandan keyin unda dumalok shaklli 
chuqurchalar o‘yib olinadi. Mazkur chuqurchalarda qon dog‘idan va qon dog‘i 
atrofidagi toza to‘qimadan (buyum tashuvchi matodan) olingan tortilmalar 
quyiladi. Mabodo, agar qatlamida (diffuziya jarayonida) chuqurcha atrofida oq 
pretsipitatsiya 
doirasi 
paydo 
bo‘lsa, 
unda 
mazkur 
tortilmada 
o‘sha 
pretsipitatsiyalovchi zardobda gomologik oqsil moddasi borligini ko‘rsatadi. 
Masalan, pretsipitatsiya doirasi qoramol preipitatsiyalovchi zardobi eritmasidan 
tayyorlangan bo‘lsa, unda dog‘da qoramol qoni mavjudligini ko‘rsatadi. Mabodo, 
mazkur doira pretsipitatsiyasi inson zardobi suyuqligidan tashkil topgan agar 
qatlamida hosil bo‘lsa, unda dog‘ odam qoniga mansubligini ko‘rsatadi. Buyum 
tashuvchi (toza) matodan tayyorlangan tortilma atrofida oq rangli pretsipitatsiya 
doirasi (xalqasi) paydo bo‘lmaydi.