Резервная копия Монография Адилбекова cdr

Mikrokristallar 
reaksiyalari 
tekshirilayotgan 
ob’ektda 
gemin 
va 
gemaxromogen kristallarini topishga asoslangan. Dog‘da qon mavjudligini 
aniqlashni mikrokristallar usuli tekshirilayotgan ob’ektga tegishli eritmalar ta’sir 
etirilganda o‘ziga xos rangda va shaklda mikrokristallar hosil bo‘lishi kuzatiladi. 
Masalan, tekshirilayotgan mato tolasi yoki dog‘ zarralari solingan probirkaga 
natriy xlorid va sirka kislotasi qo‘shiladi, so‘ng qizdiriladi. Agarda dog‘da qon 
mavjud bo‘lsa gemin moddasini kristallari hosil bo‘ladi. Ular mikroskopda 
tekshirilganda jigarrangli qiya parallelogramm shaklda ko‘rinadi. Keyinchalik, 
gemin kristallarini boshqa galloidlardan (yod-gemin, bromgemin va h.k.) ajratib 
olish mumkinligini aniqlangan.
Spektral va mikrokristallar tajribalarini ijobiy natijalari dog‘da qon 
mavjudligini ko‘rsatadi, biroq eng yaxShi tajriba ham uning yo‘qligini ko‘rsatib 
berolmaydi. Chunki, tashqi muhitning ko‘pgina omillari bu tajribalarga 
(reaksiyalarga) yomon ta’sir qilishi mumkin. Agar qon izlari bo‘yoqlar, tsement, 
tuproq, ohak, yog‘, mazut, benzin, kerosin, boshqa yoqilg‘i moddalari, sovun, 
zang, gung va boshqa moddalar bilan ifloslanganda; dog‘lar qotib qolganda; 
chirish orqali kelib chiqadigan o‘zgarishlar yuz berganda; yuqori harorat tasir 
kilganda; quyosh nurlari, yuvuvchi moddalar va boshqa bir qancha omillar tufayli 
o‘z xususiyatlarini yo‘qotgan bo‘lsa, unda mikrokristallar va spektral reaksiyalar 
yaxshi natija bermaydi. Va nihoyat, gemoglobin hosilalariga (gemoxromogen) xos 
bo‘lgan yutish chiziqlari (spektrlari) qonga tegishli bo‘lmagan izlarni tekshirganda 
ham hosil bo‘lishi mumkin. Masalan, tabiyatda keng tarkalgan tsitoxromlar ijobiy 
reaksiya berishi mumkin. 

---

55 
Xromatografik tekshirish usullari.
Xromatografik tekshirish usuli ilk bor 
1903 yilda rus olimi M.S.Tsvet tomonidan taklif etilgan. M.S.Tsvet ilmiy ishlari 
xromatografik tekshiruvlarning boshqa turlarini ham rivojlanishiga xizmat qildi. 
Tashqi muhitning ko‘pgina omillari: qon izlari moy bo‘yoqlar, tsement, 
tuproq, ohak, yog‘, mazut, benzin, kerosin va boshqa xil yoqilg‘i moddalari, sovun, 
zang va boshqa moddalar bilan ifloslanganda; dog‘lar qotib qolganida; chirish 
orqali kelib chiqadigan o‘zgarishlar yuz berganda; yuqori harorat ta’sir qilganda; 
quyosh nurlari ta’sirida; sintetik kir yuvish moddalari bilan ta’sirlanganda 
mikrokristall va spektral reaksiyalari yaxshi natija bermaydi.
Yuqorida ko‘rsatilgan holatlarda xromatografik tekshirish usullarining 
qo‘llanishi ijobiy natija beradi. Xromatografiyaning keng tarqalgan ko‘pgina 
ko‘rinishlaridan biri qog‘ozda xromatografik usulni qo‘llashdir. Yuqorida 
ko‘rsatilgan tuproq aralashmasi, tsement, gung, zang, ganch, ohak, qum, xlorafilla, 
yoqilg‘i moddalari, bo‘yoqlar va boshqalar xromatografiyaning tozalash hamda 
ajratish xususiyatiga ko‘ra, qon dog‘larining xromatogrammalariga o‘z ta’sirini 
o‘tkazmaydi. Mazkur usul ayni paytda keng tarqalgan usullardan biridir. Bajarilish 
texnikasiga ko‘ra qog‘ozli yoki yupqa katlamli xromatografiyalariga bo‘linadi. 
Bulardan birinchisi bajarish uchun eng qo‘lay hisoblanadi. Uni bajarish juda oson 
bo‘lib, bir qator analizlar olish imkonini beradi.