Respublikasioliy

O‘zbekiston Respublikasida chet el investisiyalarini tartibga solish mexanizmini rivojlantirishning mantiqiy asoslari

Islohotlar dasturi resurslar, yuqori malakali mutaxassislar va eng yangi texnologiyalarga g‘oyat katta ehtiyoj sezmoqda. Tub yangi- lanish, yirik investisiyalar talab qilinmaydigan tarmoqning o‘zi yo‘q. Mamlakatimiz oldida bugun ishlab chiqarishning zamonaviy texnika bazasini barpo etish, zamonaviy aloqa vositalari va ommaviy kom- pyuterlashtirishni amalga oshirish, ekologik xavfsizlikni ta’minlash vazifasi turibdi. Yangi energiya manbalari va boshqa shoshilinch muammolar yechimini kutmoqda. Respublika rahbariyatining mam- lakatimizda qulay investisiya muhitini shakllantirish, xorijiy inves- tisiyalami jalb etishga g‘oyat katta e’tibori, kuch-g‘ayrati ayni shu holat bilan izohlanadi.

Sarmoya joylashtirishning samarali bozori hisoblanuvchi 0 ‘zbe- kiston Respublikasi mamlakat iqtisodiyotining jahon xo‘ja!igiga bosqichma-bosqich integratsiyalashuviga yo‘naltirilgan tashqi iqtiso­ diy siyosatni izchil amalga oshirmoqda.

0 ‘zbekiston Respublikasining chet el investisiyalarini jalb qilish sohasidagi qonunchiligini faol shakllantirish va takomillashtirish amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlaming asosiy xususiyatlari- dan biri hisoblanadi. Mustaqillik yillarida respublikada tashqi iqtiso­ diy faoliyatni rag‘batlantirishga qaratilgan, shu jumladan, chet El investorlarini jalb qilish va himoyalash, valyuta jihatidan tartibga solish, soliq, chet el investisiyasi boMgan korxonalami barpo etish va ro‘yxatga olish masalalariga doir bir qator qonunchilik va me’yoriy hujjatlar qabul qilindi.

0 ‘zbekiston Respublikasi chet el investisiyalarini himoyalashni

nazarda tutuvchi va bu masalalar bo‘yicha bahslami ko‘rib chiqish tartibini belgilab beruvchi xalqaro huquqiy shartnomalar va bitim- largaqo‘shildi.

0 ‘zbekiston Respublikasi AQSh, Germaniya, Hindiston, Janu­ biy Koreya, Turkiya, Indoneziya, Malayziya, Isroil va bir qator

84

boshqa mamlakatlar bilan investisiyalami rag‘batlantirish va o‘zaro himoyalash to‘g‘risida bitimlar tuzdi.

Xorijiy investor o‘z investisiyalarining ob’ektlari va natijalariga egalik qilish, ulardan foydalanish va ulami tasarruf etish huquqiga ega.

Chet el investorlari va ularning 0 ‘zbekiston Respublikasi hududidagi sheriklariga ishlab chiqarish xonalarini, binolami, uskunalar va uy-joylami tanlov asosida sotib olish, shuningdek, yer uchastkalarini uzoq muddatga ijaraga olish huquqi beriladi, chet el investorlarining xususiylashtirish jarayonlarida ishtirokini kengayti- rish dasturi ham ishlab chiqilmoqda. Chet el investorlari xizmat ko‘rsatish sohasi ob’ektlarini ularga ajratilgan yer uchastkalari bilan birga xususiy mulk qilib sotib olishlari mumkin.

Chet el investisiyalari boMgan korxona amaldagi qonunlarga bi- noan o‘zi ishlab chiqargan mahsulotni lisenziyasiz eksportga chiqarish va o‘z ishlab chiqarish ehtiyojlari uchun zarur mahsulotlar importini amalga oshirish huquqiga egadir. 0 ‘z ishlab chiqarishining eksportga chiqarilayotgan mahsulotlar va o‘z ehtiyojlari uchun korxonalar to­ monidan import qilinayotgan mahsulotlaming ro‘yxati (0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi) tomonidan belgilanadi.

0 ‘zbekistonda chet el investisiyalar to'g'risidagi dastlabki qonun

1991 yil iyunidayoq qabul qilindi. Keyingi yilning iyulida esa mamlakat parlamenti bu qonunning yangi tahririni qabul qildi. 1994 yilning 5- mayida qonun chiqaruvchilar 0 ‘zbekiston Respublikasining «Chet el investisiyalari va chet el investorlari faoliyatining kafolatlari to‘g‘ri- sida»gi yangi qonunni tasdiqlashdi. Bu qonun chet el investisiyalarini himoyalashning ilgarigi qonunda ko‘zda tutilgan kafolatlarini faqatgina mustahkamlamasdan, balki bir qator hollarda ulami kuchaytirdi.

1998-yili Oliy Majlis investisiya faoliyati sohasidagi munosabatlami tartibga soluvchi uchta qonunni-1998 yil 30 aprelda 0 ‘zbekiston Re­ spublikasining «Chet el investisiyalar to‘g‘risida» va «Chet el investor­ larining kafolatlari va ularning huquqlarini himoya qilish choralari to‘g‘risida»gi hamda 1998 yil 24 dekabrda «Investisiya faoliyati to‘g‘risida»gi qonunlami bir yo‘la qabul qildi. Bu qonunlar mam- lakatimizda investisiya muhitini yaxshilashga va uning iqtisodiyotiga sarmoyajoylashtirish hajmlarini oshirishga yo‘naltirilgan edi.

Umuman olganda, aytish mumkinki, 0 ‘zbekiston Respublikasi hududida investisiya faoliyatining umumiy huquqiy, tashkiliy, iqti­ sodiy va ijtimoiy shart-sharoitlari qonun jihatidan belgilangan. Ular

85

investisiya faoliyatining milliy va xorijiy sub’ektlari uchun qulay sharoitlami yaratish, mulkchilik shaklidan qat’iy nazar, respublikan- ing ijtimoiy yo‘naltirilgan bozor iqtisodiyotini samarali rivojlantirish maqsadlarida investisiya faoliyati sub’ektlarining huquqiy manfaat- lari, mol-mulki va sanoat-intellektual mulki davlat tomonidan hi- moyalanishini ta’minlashga qaratilgandir.