Respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

104

tiyani «kambag‘allar va o‘qimaganlar diktaturasi», deb ta’riflasa, demak, bunday odam demokratiya haqida juda yaxshi o‘ylamaydi. Ammo demokratiyaning yaxshi yoki yomon narsa ekanligi keyingi bahslarga bog‘liq bo‘lishi kerak va faqat ta’rif bilan hal qilinmasli- gi kerak. Xuddi shunday, «abort qilish – tug‘ilmagan bolani o‘ldi- rish orqali homiladorlikni to‘xtatish» degan ta’rifni ko‘rib chiqing. Ushbu ta’rif abortning noto‘g‘ri ekanligini anglatadi, chunki u abortni qotillik deb tasniflaydi. Ammo abortni yanada neytral tarz- da tushunish mumkin. Taklif etilayotgan noaniq ta’rif atamaning odatiy ma’nosini buzadi. (Ta’rifning yana bir muammosi shundaki, u abort qilingan homila allaqachon bola, ya’ni inson ekanligi haqi- da hech qanday dalilsiz taxmin qiladi.) Bu ishontirishga qaratilgan ta’rif foydali ritorik vosita bo‘lishi mumkinligini inkor etmaslik kerak. Ular ko‘pincha bahs-munozaralarda va siyosiy ma’ruzalar- da qo‘llaniladi, ammo biz ulardan oqilona va adolatli munozarada qochishimiz kerak.

3. Ta’rifni shakllantirishning turli xil usullari

1. 
   Sinonimik ta’rif
   

Sinonimik ta’rifda so‘z (yoki qisqa muddatli) aniq bir xil ma’no- ga ega bo‘lgan boshqa atamani berish bilan aniqlanadi – masalan, shifokorlar – doktorlar, advokat – huquqiy himoyachi, yaxshilanish
–takomillashtirish va prognozlash – bashorat qilish.

2. Ostensiya bo‘yicha ta’rif

Ostensial ta’rif, biz qizil narsaning misollarini ko‘rsatib, bo- lalarga qizil rangni tushuntirganimiz kabi, atama ma’nosini misol- lar keltirish bilan izohlaydi. Yoki kimdir professionalni «shifokor- lar, advokatlar va buxgalterlar kabi odamlar» deb tushuntirishi